14 - 17

YÜCEKAYA, Hüsnü
Osmanlı Yerel İpek Üretiminin İthal İran İpeği Karşısındaki Durumu ve Problematiği
Osmanlı ipekçiliğinin İran ithalatı ile başladığı bilinmektedir. İran’da üretilen ipek kozaları genelde ham olarak
Osmanlı Devleti’ne getirilmekteydi. Amasya ve Bursa gibi şehirlerde bir kısım işlemlerden geçirilerek Halep, Bursa gibi
merkezlere ve Avrupa’ya ihraç edilmekteydi. Burada araştırılması gereken önemli hususlardan ilki, İran’dan ithal ikame
olarak temin edilen, ipeğin yerel üretimine ne zaman başlandığı ve bu üretimin zaman içinde değişen boyutudur. Bu konudaki
genel kanaat İran ipeğine bağlılığın ilânihaye devam ettiğidir. İpeğin, Osmanlı İran ilişkilerinde stratejik bir argüman
olarak kullanıldığı dönemler bilinmektedir. Bu denli siyasi, iktisadi fırtınalar karşısında, Osmanlı idarecilerinin ve imalatçılarının
gerekli tedbirleri almadığını varsaymak hatalı olacaktır.
Bu çalışma iki merhalede ele alınacaktır. İlk olarak Osmanlı devletinde önemli ipek üreticisi şehirlerden biri
olan Amasya’ya odaklanılacaktır. Amasya şehri Bursa’dan sonra muhtemelen en önemli ipek üreticisi şehirdir. Bir prototip
mahiyetinde Amasya şehrine ait şer’iyye sicilleri 1500’lü yıllardan itibaren taranacaktır. Özellikle 1700- 1900 yılları arasında
bulunan siciller onar yıllık periyotlarla incelenecektir. Tereke kayıtlarında, miras bölüşümü tutanaklarında dut bağları,
böcekhane kayıtları, ham koza, ipekli kumaşlar belirtilmektedir. Elde edilen sonuçların istatistikî verileri daha önceki ve
sonraki dönemlerle kıyaslanacaktır. Ortaya çıkacak skala bu hususta belli kanaatlerin oluşmasını sağlayacaktır. Çalışmanın
ikinci kısmında ise mevzu ile ilgili problem ortaya konulacaktır. Belirtilen şehir örnekleri üzerinden hareketle Osmanlı
ipekçiliğinin, boyutu problemi ve çözüm problematiği üzerine bazı tahlillerde ve önermelerde bulunulacaktır. Bir örneklem
mahiyetinde Amasya şehri ölçeğinde nispeten berraklaşan durum diğer önemli ipek üreticisi şehirlerde de yürütülürse
genel görüntü net olarak ortaya konulabilir.
The Status and Problematics of Local Ottoman Silk Production Vis-A-Vis Iranian Silk
It is known that Ottoman sericulture started with Iranian imports. Being processed in such cities as Amasya
and Bursa they were exported to such centers as Aleppo and Bursa and to Europe. The first of the important questions
that need to be researched at this point is when the local production of the silk that was supplied from Iran in the form of
import substitution began and how this production changed over time. This study will be handled in two stages. Firstly, the
focus will be directed on Amasya, one of the major silk producing cities in the Ottoman Empire. As a prototype, the Islamic
court registers of the city of Amasya will be reviewed from 1500s onward. Especially the registers dating from between the
years of 1700 and 1900 will be examined in decade-long periods. In registers of inherited estates, in reports of division of
inheritance, mulberry fields, records of silkworm breeding houses, raw cocoons and silk fabrics are noted. The statistical
data of the acquired results will be compared with previous and later periods. In the second part of the study, based on the
indicated cities, some analyses and propositions on the problem of the size of Ottoman sericulture and the solution of the
problematics will be made. If the situation that becomes relatively clarified in the context of the city of Amasya as a sample
is conducted for other silk-producing cities, then the overall picture can be revealed more clearly.
|285