14 - 17

MAHMUDOV, Sherzodhon
Hokan Hanlığı ile Osmanlı Devleti Arasındaki Kültürel İlişkilere Dair Yeni Belgelerin
Yorumu ve Tahlili
Hokan Hanlığı 19. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı Devleti ile kurduğu diplomatik ilişkiler, bu iki devlet
arasındaki kültürel ilişkilerin gelişmesine zemin hazırlamıştır. Bu konuyu tam anlamıyla çözümleyebilmek için hem Türk
hem de Özbek arşiv belgelerinin incelenmesi gerekir. Ancak bu durumda Osmanlı Devleti ve Hokan Hanlığı arasındaki
kültürel ilişkiler üzerine sağlıklı bir şeyler söylenebilir.
Bilindiği gibi eski dönemlerde hükümdarların birbirlerine gönderdikleri hediyeler gönderen ülkenin kültürel
düzeyini göstermesi bakımından çok önemliydi. Söz gelimi bu hediyeleşme kapsamında çok güzel ve yüksek sanat eseri
olarak hazırlanan el yazması Kur’an-ı Kerim nüshalarının hediye olarak gönderildiği görülmektedir. Bundan başka Hokan
hükümdarlarının başka eserleri de özel siparişle hazırlatarak Osmanlı sultanlarına hediye olarak gönderdikleri bilinmektedir.
Söz gelimi Hokan Hanı Ömer Han, Mevlana Lütfi ve Ali Şir Nevai’nin eserleri ile kendi divanından “Muhabbetname”
adlı bir eserden meydana gelen mecmua hazırlatarak Osmanlı Sultanı II. Mahmud’e (1808-1839) hediye göndermiştir. Bu
eser günümüzde İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesinde yer almaktadır. Esasında yazma eserler aynı zamanda
söz konusu ülkenin kültürü, hat ve kitabet sanatları hakkında bilgi verdiğinden günümüzde bir ülkenin bir başka ülkeyle
kültürel ilişkilerini değerlendirmede önemli bir yere sahiptir.
Hokan Hanlığı ile Osmanlı Devleti arasındaki kültürel ilişkilerin gelişmesinde diplomatik temsilciler dışında her
iki devletin vatandaşları da önemli katkılarda bulunmuşlardır. Nitekim “Fergana Hanlarının Tarihi”, “Mektupçe-i Han” adlı
yazma eserler Osmanlı tebaası ve Hokan vatandaşları arasındaki kültürel ilişkiler hakkında önemli ipuçları vermektedir.
184|
Analysis of New Data of Written Sources on Cultural Contacts between the Khanate of Kokand
and the Ottoman Empire
The Kokand khanate established a diplomatic relations with the Ottoman Empire since the 19th century, which
laid groundwork for the development of cultural contacts between the two states. The issue should be examined by using
of documents of both archives of Turkey and Uzbekistan. But in this case it can be said something healthy on the cultural
relations between the Ottoman Empire and the Khanate of Kokand.
It is known that the gifts sent by rulers in the history were most important in terms of showing the cultural level
of the sending country. For example gifts sometimes consisted of very nice manuscripts prepared as a work of high art like
a copy of the Holy Quran copies. Furthermore other works of the rulers in order to complete author are known to send a
special gift to the Ottoman sultans. Some works made by skilled craftsmen on request of rulers of Kokand sent as a special
gift to Ottoman sultans. For example the ruler of Kokand Umar-khan sent compositions of Mawlana Lutfi and Alisher Navoi
with own work “Mukhabbat-noma” sent as a gift to the Ottoman Sultan Mahmud II (1808-1839). In fact, manuscripts gave
information about the art and culture of the country, and took an important place in the evaluation of cultural relations with
another state.
Diplomatic representatives of the citizens of both states have made important contributions in the development
of the Kokand khanate and the Ottoman Empire. Indeed written manuscripts of “the history Fergana khans (rulers)” and
“Mektupcha-i Khan” (Letter of the ruler (khan)) consist important data on cultural contacts between the Ottoman Empire
and the khanate of Kokand.