14 - 17

BOZKURT, Celil
Osmanlı Devleti’nde Kromun Keşfi ve Harmancık Krom Madenlerinin İşletilmesi (1848-1922)
XX. yüzyılın ikinci yarısına kadar Osmanlı maden mevzuatı İslami kurallara göre belirlendi. Daha sonra maden
mevzuatında önemli değişiklikler yapıldı. 1858 Tarihli Maden Yasası’na göre tüm yer altı zenginlikleri devlet malı sayıldı.
1861’de hazırlanan Maadin Nizamnamesi’ne göre, yabancılara Osmanlı vatandaşları tarafından kurulan maden şirketlerine
ortak olma hakkı tanındı. 1867’de yabancılara özel mülkiyet edinme hakkı getirildi ve Osmanlı ülkesinde Hicaz arazisi
dışında taşınmaz mal edinebileceklerini öngören nizamname çıkarıldı. 1870’de Maadin Nizamnamesi’nde yapılan değişiklikle
yabancılara maden arama ve bunları işletme hakkı getirildi.
Osmanlı Devleti’nde krom madeni ilk kez 1848 yılında Hüdavendigar Vilayeti’ne bağlı Orhaneli ilçesinin Harmancık
bucağında keşfedildi. Madeni Osmanlı Devleti tarafından tetkik çalışmalarında bulunmak üzere Anadolu’ya davet
edilen Amerikalı jeolog Lawrence Smith keşfetti. Kısa sürede Harmancık ve civarında yeni krom yatakları keşfedildi.
19. yüzyılın ortalarında Osmanlı Devleti, dünyanın tek krom üreten ülkesi durumundaydı. Daha sonra dünya krom üretiminin
%60’nı elinde tuttu. Türkiye’de üretilen kromun dünya pazarlarında ilgi görmesi yeni yatakların aranmasını özendirdi.
Kromit adı verilen cevherin tümü Batı Anadolu’nun kuzey doğu bölgelerinde üretiliyordu. Harmancık madenleri, Osmanlı
Devleti’nin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılardan dolayı gereği gibi işletilemedi. 1870’de yabancılara verilen maden
arama ve işletme imtiyazından sonra Harmancık krom madenleri etkin şekilde işletilmeye başlandı. Batı Anadolu’da en aktif
çalışan yabancı maden işletmecileri İngilizlerdi. Özellikle John D. Patterson, başta Harmancık olmak üzere birçok farklı
sahada maden imtiyazı aldı. 1902 yılında Türkiye’de işletilen 24 krom madeninin 19’u Patterson’un elindeydi.
52|
Discovery of Chrome and Operation of Harmancik Chrome Mines in the Ottoman Empire
(1848-1922)
Ottoman mining legislation was determined in accordance with Islamic rules until the second half of the XX th
century. This was followed by significant changes in mining legislation. In accordance with the 1858 Mining Law, all underground
resources were declared as state property. According to the Mines Regulation prepared in 1861, foreigners were
granted the right to partner with mining companies was founded by Ottoman citizens. In 1867, foreigners had the right to
acquire private property and regulations enacted which was stipulating that foreigners could acquire immovable property
outside the Hejaz territory in the Ottoman. In 1870, with the amendment in the Regulation on Mines, foreigners had the
right to explore mines and enterprises them.
Chrome mine in the Ottoman Empire was discovered for the first time in 1848 in Harmancık, in Orhaneli district
of the province Hüdavendigar. The mine was discovered by American geologist Lawrence Smith who was invited to the
Anatolia to engage in researches by Ottoman Empire. In a short time the new chromites deposits had been discovered
in and around Harmancik. In the mid-19 th century, the Ottoman Empire was the world’s single chrome-producing country.
Then it met the 60% of world production of chrome. The interest in chrome produced in Turkey in the world market encouraged
people to search for new deposits. All the ore called chromites were produced in the north eastern region of Western
Anatolia. Harmancik mines could not operate as it should be because of the economic difficulties of the Ottoman Empire.
In 1870, after the mining exploration and exploitation concessions granted to foreign Harmancik chrome mines were started
to operate effectively. British were the most active foreign mining operators working in western Anatolia. Especially
John D. Patterson was granted privilege on mines in very different fields, including Harmancik. In 1902, Patterson operated
19 of 24 chrome mines in Turkey.