14 - 17

SOFUOĞLU, Hadi
Osmanlı Kadısının El Kitabı: Melce’ü’l-Kudât ‘inde Te’âruzi’l-Beyyinât
Bu tebliğde 16. yüzyılın sonları ile 17. Yüzyıl başlarında yaşamış Osmanlının yetiştirdiği büyük kâdı ve devlet
adamlarından Ğıyâsü’d-dîn Ebu Muhammed b. Ğânim el-Bağdâdî (1030/1620) ve meşhur eseri Melceü’l-Kudât ‘Inde Te’âruzi’l-Beyyinât
üzerinde durulacak, müellifin Osmanlı Türk-İslam hukuk sistemine katkıları tartışılacaktır.
Ebu Muhammed b. Ğânim el-Bağdâdî’nin hayatı hakkında, tabakat, terâcim ve ahvâl müellifleri doğrusu fazla bilgi
vermemiştir. Ancak o, eserleri Osmanlı hukukçuları ve kâdıları arasında elden ele dolaşmış, adeta temel başvuru kitabı
niteliğini kazanmış ve bu yolla meşhur olmuş önemli bir şahsiyettir.
Müellifimizin kaleme aldığı birçok eserin yanı sıra kanaatimizce en önemli eseri bu tebliğin de konusunu teşkil
eden “Melce’ü’l-kudât ‘Inde Te‘âruzi’l-Beyyinât” adlı eseridir. Bu eser hukukçular arasında o kadar meşhur olmuştur ki,
ülkemizdeki yazma eser kütüphanelerinde yüz civarında nüshası bulunmaktadır. Ayrıca dünyadaki önemli yazma eser
kütüphanelerinde de nüshalarını bulmak mümkündür.
Müellif eserinde duruşma esnasında tarafların delilleri arasında çatışma söz konusu olursa; mesela borçlu ile
alacaklının delilleri çatışması durumunda kâdıların bu müşkülü nasıl çözecekleri ve karara bağlayacakları üzerinde durur.
Böylece yazar eserinde buna benzer birçok problemi çözmeye çalışır.
Osmanlı dönemi hukuk sistemi üzerinde yapılan çalışmalarda Osmanlı hukukçusunun nosyonunu, fıkıh alanındaki
ilmi birikimini, konuyla ilgili temel görüşlerini bilmek önem arz etmektedir. Bu, ancak söz konusu eserlerin bilimsel
açıdan incelenmesi ile mümkün olmaktadır. Çalışmamızın bu alandaki bir boşluğu dolduracağını ve Türk-hukuk tarihi
araştırmaları sahası için fayda sağlayacağını umut ediyoruz.
The Handbook of Ottoman Kâdî: Malja’ Al-Qudât ‘Inda Ta‘Ârud Al-Bayyinât
In this paper, I will focus on the great jurist and statesman, Abû Muhammad b. Ghânim al-Baghdâdî (1030/1620),
who lived during the Ottoman period –last decades of 16 th century and the early 17 th century- and his well-known work,
“Malja’ al-Qudât ‘inda Ta‘ârud al-Bayyinât” and his contribution to the Ottoman Turkish-Islamic legal system.
Indeed, there is no satisfied information about the Baghdâdî’s life in the Tabakât, Tarâjeem and Ahvâl books.
However, his works was circulated from hand to hand among the Ottoman jurists and qâdis, and so his works almost became
essential reference books for them; thus he gained fame among the Ottoman jurists and qâdis.
Beside his many important and valuable works, to me, his most important work is “Malja’ al-Qudât ‘inda Ta‘ârud
al-Bayyinât” which I am dealing with in this paper. Since this work has been so famous among Ottoman jurists, thus there
are about a hundred copies of the manuscript in country-wide libraries. It is also possible to find its manuscripts in the
important libraries of the world.
The work deals with how to solve the conflicts between the evidences of the parties during a trial. For instance, if
the debtor’s and the creditor’s evidences conflict, how the qâdi should solve the problem and decide. Thus, the author tries
to solve many similar problems in his work with examples.
It is very important to know that the notion of the Ottoman jurists, their scientific expertise in the field of Islamic
law and basic views on the subject. This is only possible by examining the scientific aspects of such works. I believe that
this paper will contribute to the studies of Turkish law history.
|225