14 - 17

KÜÇÜK, Murat
Tanzimat Dönemi Osmanlı Eğitiminde Dil Bilgisi Kitaplarının Yeri
Türkçenin dil tarihi sürecinde karşılaştığı önemli sorunlardan biri, dil bilgisi çalışmalarının çok eskilere dayanmasına
rağmen Türkçe dil bilgisi kitaplarının düzenli olarak yazılmamış olmasıdır. Türk yazı diliyle ilgili dil bilgisi çalışmaları
Osmanlı döneminde başlamıştır. Dil bilgisi çalışmaları ve dil bilgisi yazarlığı açısından oldukça verimli bir dönem,
dil tarihi açısından yeterince üzerinde durulmamış olan Tanzimat dönemidir.
Tanzimat hareketiyle eğitim-öğretimde ciddi iyileştirmeler gerçekleştirilmiş, bu durum, aynı zamanda dilde sadeleşme
hareketine ve dolayısıyla gramer çalışmalarına da ağırlık kazandırmıştır. 1851 yılında Encümen-i Daniş’in kuruluşu
ile Osmanlı Türkçesi gramerlerinin yazılması kararlaştırılmış; Ahmet Cevdet ve Fuat Paşa’ların birlikte yazdıkları Kavâid-i
Osmaniyye (1851)’den başlayarak 1910 yılına kadar uzanan dönemde, birçok dil bilgisi ortaya konmuştur. Bu kitaplar, Tanzimat
dönemi dil eğitiminde önemli bir boşluğu doldurmuştur.
Bu bildiride, Türk dilinin eğitimi ve öğretimindeki gelişmeleri, yöntemleri ortaya koyan, farklı eğitim kurumları
için çeşitli seviyelerde kaleme alınmış olan ve alanında öne çıkan eserler, dil eğitimi ve öğretimi açısından ele alınıp işlenecektir.
Çalışmanın kapsamı, 1851 ile 1910 yılları arasında yazılmış olan dil bilgisi kitaplarıyla sınırlandırılmıştır. Bildiride
temel kaynak olarak söz konusu dil bilgisi kitapları kullanılacaktır.
Bildirinin amacı, Tanzimat dönemi Osmanlı eğitiminde çok önemli bir işlevi üstlenen dil bilgisi kitaplarının
Türkçeyi ele alış biçimleri, hangi yöntemlerle nasıl hazırlandığı, Türkçenin eğitim ve öğretimine katkıları, dil öğretimindeki
yeri ve öneminin ortaya konulmasıdır. Yine bu bildiride, dil eğitimi açısından önemli bir işleve sahip olan dil bilgisi
terimleri de karşılaştırmalı olarak incelenip değerlendirilecektir. Bu bildiri, hazırlanan dil bilgisi kitaplarının yerine getirmiş
olduğu işlevle Tanzimat dönemi dil eğitimi ve öğretimindeki durumun farklı yönleriyle daha iyi anlaşılmasına katkı
sağlayacaktır.
182|
The Importance of Grammar Books for Ottoman Education in Tanzimat Reform Era
Although grammar books are very old, one of the most important problems that Turkish has faced to in the process
of language history is that Turkish grammar books haven’t been written systematically. Grammar studies related to
Turkish written language have started in Ottoman Era. Even though Tanzimat Reform Era is rather productive in terms of
grammar studies and grammar authorship in this era, the history of language hasn’t been discussed in detail.
There have been important reforms in education-training with movement of Tanzimat. This situation also has
given weight to language simplification and grammar studies. In 1851 with the establishment of Encümen-i Daniş being
written of Ottoman Turkish grammars was decided. In the process which was from 1851 when Kavâid-i Osmaniyye was
written by Ahmet Cevdet and Fuad Paşa to 1910 a lot of grammar books were written. These books contributed to language
education in Tanzimat Reform Era.
In this study, in terms of language education and language training, books which present improvements in education
and training of Turkish and methods; written in different levels for different educational institutions and matter in
field of study will be worked on. Content of this study has been limited to grammar books written between 1851 and 1910.
In this study, mention grammar books will be used as basic sources.
The aim of this study is to present forms of evaluating Turkish of grammar books which have very important
function in Ottoman education in Tanzimat Reform Era, with which methods these grammar books have been prepared,
contribution of these books into Turkish education and training, the importance of those books for language training. Also
in this study, grammar terms which have important functions in terms of language education will be evaluated comparatively.
This study will contribute to better being understood with the different aspects of situation for language education
and training in Tanzimat Reform Era.