14 - 17

YAŞAR, Fatma Tunç
II. Meşrutiyet Dönemi Malumat-i Medeniye Ders Kitaplarında “Ahlak Eğitimi”
Geleceğin yetişkinleri olan çocukları hayata hazırlamak ve bu süreçte onlara ahlaki, içtimai, medeni ve iktisadi
olarak belirli vasıflar ve değerler kazandırmak, II. Meşrutiyet dönemi (1908-1918) eğitim reformlarının en önemli hedefleri
arasındadır. Bu amaç doğrultusunda, II. Meşrutiyet’in ilanının hemen akabinde ibtidaiye, rüşdiye ve idadilerde okutulmak
üzere müfredat programlarına “ahlak, vatandaşlık ve medenilik” konularının ele alındığı “malumat-ı medeniye” dersi yerleştirilmiştir.
Yürürlüğe girdikten kısa bir süre sonra da müfredat programlarında ve ders kitaplarında bu dersin adı ve içeriği
“malumat-ı ahlakiye ve medeniye” olarak genişletilmiştir. Bu derslerde okutulmak üzere Ahmed Cevad, Doktor Hazik,
Ali Rıza, Hüseyin Hıfzı, Ali Seydi gibi dönemin önde gelen yazarları tarafından çok sayıda ders kitabı kaleme alınmıştır. Bu
kitaplarda çocuklara askerlik, vergi, seçim, meclis-i mebusan, hükümet gibi temel vatandaşlık mevzuları ile çocuklara kazandırılmak
istenen ahlaki vasıflar, davranış kalıpları ve adab-ı muaşeret kurallarına dair farklı konulara yer verilmektedir.
Eğitimin en alt kademesinden en üst kademesine kadar müfredat programlarına yerleştirilen malumat-ı medeniye
dersi II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı yönetici elitinin belirli kıstaslarda ve özelliklerde şekillendirdiği gelecek nesil
tasavvurunu yansıtmaktadır. Bu tasavvurun gerçekleşmesi belirli bir zümreyle sınırlı kalmaksızın eğitim vasıtasıyla toplumun
tüm kesimlerine ulaşmak ile mümkün gözükmektedir. Bu bildiride, II. Meşrutiyet Dönemi malumat-ı medeniye ders
kitaplarında ifade edildiği şekliyle “ahlâki, içtimai ve medeni” anlamda nasıl bir nesil yetiştirilmek istendiği ve eğitim
sürecindeki çocuğa bu çerçevede hangi vasıfların ve davranış kalıplarının öncelikli olarak kazandırılmaya çalışıldığı tartışılmaktadır.
Moral Education in the Second Constitutional Period’s Textbooks of Malumat-i Medeniye
To educate children who are the adults of the future and gain them moral, social, civil and economic skills
and values are among the most of important goals of the education reforms of the Second Institutional Period (1908-
1918). In accordance with this purpose, immediately after the declaration of the Second Constitution, a new course called
malumat-ımedeniye which dealt with the subjects of “ethics, citizenship and civility” was placed in curriculums to be taught
in ibtidaiye, rüşdiye and idadiye schools. Shortly after this course began to be taught in schools, the name and the content
of the course have been expanded in curriculums and textbooks as “malumat-ı ahlakiye ve medeniye.” A large number of
textbooks were written by the leading authors of the period such as Ahmed Cevad, Doktor Hazik, Ali Rıza, Hüseyin Hıfzı
and Ali Seydi in order to be taught in these courses. The basic citizenship issues such as military service, tax, elections, Ottoman
Assembly, government and different topics related to moral values, good manners, and etiquette rules were handled
in these textbooks.
The course of malumat-ı medeniye placed from the lowest to the highest degrees of Ottoman schools’ curriculums
reflects the vision of future generation of the Second Constitutional Period’s ruling elite which was based on the
specific principles and characteristics. The realization of this vision seems to be possible by reaching all segments of society
through education without being limited by a particular class. In this paper, I will discuss how a future generation was
imagined in terms of moral, social and civil meanings as expressed in the textbooks of malumat-ı medeniye and what kind
of characteristics and conducts are tried primarily to be taught to children in the educational process.
|269