14 - 17

İNCE, İrfan
Mecmûâtu’t-Terâcim Penceresinden Şeyhu’l-İslâm Ârif Hikmet (ö. 1275/1856)
Dedesi İsmâîl Râ’if Paşa’nın (ö. 1199/1785) hazin akibetinden sonra idarî görevlerden ilmiyeye doğru profili değişen
bir âileye müntesip olan Ârif Hikmet Bey, Tanzimat döneminin ileri gelen ulemâsı arasında yeralır. Yargı ve diğer
bürokratik görevlerden sonra 1260/1844-1270/1854 yılları arasında uzun bir süre Şeyhü’l-İslâmlık makamında görev yapmış;
kitaba, edebiyata düşkünlüğü, şâirliği, özellikle de birçok nâdir el yazmasından oluşan Medine-i Münevvere’de kurduğu
kendi adıyla anılan kütüphanesiyle tanınmıştır. Ârif Hikmet Bey’in meclisi hem başkentin hem de geniş İslam coğrafyasından
gelen ilim ve edebiyat ehlinin uğrak yeri olmuştur. Ârif Hikmet’in ilişkiler ağı çerçevesinde onun Arap dünyasından
ulemâ ile kurduğu ilişkiler de oldukça dikkat çekicidir. Bizzat kendisi tarafından kaleme alınan ve İbnü’l-Emin Mahmud Kemal
İnal (1871-1957) tarafından istinsah edilmiş bir nüsha aracılığıyla elimize ulaşan, 198 ismin yeraldığı Mecmûâtu’t-Terâcim
adlı biyografik eser, benzerleriyle kıyaslandığında küçük hacimli, hatta tamamlanmamış bir eser gibi görülebilir. Ancak
eser, yazarın perspektifini yansıtması, bu yönüyle yazarın bizzat kendi kişiliğiyle ile ilgili ipuçları vermesi açısından ayrı
bir önemi haizdir. Bu sunumda, anılan eser, Ârif Hikmet Bey’in ilmî kişiliğine ışık tutan bir kaynak olarak ele alınacaktır.
142|
Sheikh-ul Islam Arif Hikmet within the Context of Mecmûâtu’t-Terâcim (ö. 1275/1856)
After the dramatic end of his grandfather İsmail Raif Pasha (ö. 1199/1785), Arif Hikmet Bey, whose family’s profile
had changed from administrative duties to İlmiye, is as seen one of the most important ulema of the Tanzimat Reform Era.
He had served many years as Sheikh-ul Islam between 1260/1844-1270/1854 after working on justice and other bureaucratic
missions; he is known for his devotion for literature, his poesy, and especially the library he established by his name in Madina
Munawara that contains various rare manuscripts. Ârif Hikmet Bey’s assembly was a haunt for both the Capital’s and
all Islamic geography’s scholars and literary figures. In respect of relations, it is also curious of Ârif Hikmet’s relations with
the ulema in Arab world. His personally narrated biographical work Mecmuatu-t Teracim, copied by Ibnu-l Emin Kemal
İnal (1871-1957) and reached our day, includes 198 names. When compared to its peers, this work might be seen undersized,
or even an unfinished one. However, it is of great importance in the sense of reflecting the author’s perspective, and giving
essential knowledge about his personality. In this presentation, the mentioned work will shed light to Arif Hikmet Bey’s
scholarly personality.