Untitled - Stichting Papua Erfgoed

97
aan de achtersteven de krab. Vermoedelijk zullen ook andere dieren wel zijn
afgebeeld. Ook vond ik de rámàchkè, een bloemensoort ? Als middenversiering
zag ik algemeen in gebruik de vogel chrei of éuw, geflankeerd door
twee vliegende vissen, maar te Nachaiba was daarboven nog een zwart-rood
gestippeld vak aangebracht met twee visstaarten aan de einden, men had daar
geer naam voor of wilde die niet zeggen.
Het fraaist en opvallendst waren en zijn de prauwstevenversieringen, wàchm
ti (J.) of bwáchá-sòru of bwáchá-toru (K. en N. ), houten opzetstukken op de
voorsteven, wàch-m tu, gemaakt van de wortel van de boom fòr of áro. ledere
clan mag deze versiering maken en aanbrengen. Reeds De Clercq vermeldt
ze, „... bestaande uit in hout gesneden koppen van honden en visschen,..." I),
en ook Lorentz e.a. berichten dat men vogel en hond afbeeldde. 2 ) Afgebeelde
honden ziet men echter — en dan nog zeer sporadisch — altijd op de achtersteven,
wàch-muritj; dit beeldje mag slechts de Soro-groep gebruiken. Opmerkelijk
is dat deze honden-beeldjes vervaardigd worden te Skou Jambe, naar
men zeide. Op het hierbij weergegeven exemplaar draagt de onderste (mannetjes-)hond
de naam Tjadjè terwijl de bovenste (vrouwtjes-)hond Médjè heet.
Deze narnen worden ook aan levende honden gegeven. Omtrent deze versiering
wist men geen nadere verklaring te geven.
Ten aanzien van de fraai-besneden voorsteven valt op te marken dat op welhaast
alle exemplaren vogels en vissen zijn afgebeeld, zo bijv. de dbár
(= jaarvogel) en soms de wém (klein vogeltje, mussoort ?) en tweemaal
de oi (= haai), tweemaal de charèb (= dolfijn), de choib (= maanvisje)
en de sèrbàch of sibràcho (= hamerhaai). Preuss meent, aan de
hand van verscheidene voorbeelden te kunnen aantonen, dat op een aantal hem
bekende wàch-m tu op de jaarvogelkop een boom kangoeroe met zijn grijpstaart
is weergegeven. 3 ) De benaming die De Clercq geeft aan de stevenversiering
is sjorj, een Tanahmerah-naam; en het afgebeelde opzetstuk op
plaat XXV, fig. 2 van de ,,Ethnographische beschrijving .....",wel zeer verwant
met de Humboldt-baai- en Jotefa-baai wàch-m ti, is er één uit die
streek; men treft ze echter ook wel aan te Teis rau/Teigas rau. 4 )
Deze m ti werden als bovennatuurlijk krachtig beschouwd. Bij het maken
van zo'n sierstuk smeekte bijv. de ,,heer der vissen", Sanji, de demon Táb of
Abo orn een goede visvangst. De m ti is het die de prauw de weg wijst naarde
scholen vissen, de weg naar huis, enz. Te Nachaiba zei men dat vroeger dit
opzetstuk zeer gevaarlijk werd geacht; kinderen durfden het dan ook niet aan
1 ) 15, p. 1270.
2 ) 45; p. 107.
3 ) 51; p. 169. Uit de bestudering van versierringen op wapens, prauwen, enz. besluit
Preuss dat er één kunstdistrict bestaat tussen Massilia in het oosten en de Tanahmerah-baai
in het westen. Bij Yarfia beginnen ,,nieuwe" elementen, motieven, voor te
komen, al is de westelijke grens niet scherp te trekken. Dit district valt dus samen
met dat van de pyramide-tempel en van tetraden-tellers. — Omtrent de voor-
Steven-versiering van de Wanimo prauwen schrijft L. E. Cheesman; ,,On thia section
of the northern coast the figurehead in general use is a bird; sometimes one is told
that it represents a sea-eagle, sometimes a cormorant, the fact being that the origin
has been forgotten. On Vanimo praus a cuscus is carved below the bird's head, "
(in „The mountainous country at the boundary, North New Guinea' The Geogr.
Journal, 98, 1941, dl. 2, p 169—189).
4 ) Larothe geeft voorbeelden van vogel-vis-voorstevens van Jamna, de N. Hebriden,
de Salomonseilanden, enz in „Ornements de pirogue de la Nouvelle Guinée hollandaise"
(Bulletin et Mem. de la Société d'Anthropologie, 9e serie, 4, 1943; p, 96).