Untitled - Stichting Papua Erfgoed

82
Pisiusaiba (verkort Besaiba) 1 ), verschilt over 't geheel weinig van het vorenstaande.
Ook nu weer een omstreeks twee meter brede dorpsstraat; de school/
kerk en de onderwijzers-woning op de wal en het dorp daarlangs boven het
water. Nu ruim 30 huizen (waarin circa 280 mensen wonen), liggende in
noord west-zuidoost-strekking. De bewoners zijn rustiger, minder luidruchtig
dan die van Indjeros, meer samenlevend op de wijze van Tabati. Van het
nabijgelegen eilandje Mèturau werden in 1925 de bewoners door het Bestuur
gedwongen te verhuizen naar Kaju Indjau; sedertdien is dit onveranderd gebleven,
behalve t.a.v. één huis dat zich bij M turau verheft. Op een rif ten
zuiden van het dorp zijn momenteel enkele woningen in aanbouw.
Ook voor Kaju Batu of Tj t charbu (door Tabatiërs meestal Imbi of Jembi
genoemd) geldt bovenstaande beschrijving. Om de dorpsstraat vindt men hier
boven het water een 19-tal huizen met ongeveer 100 bewoners; een school/kerk
is hier niet. De ligging van het dorp is vrijwel noord-zuid gericht.
Was Nachaiba (Ormu-ketjil) oorspronkelijk ook boven water gebouwd,
thans staan de 22 woningen (waaronder enkele in aanbouw) op het land, zij
het nog steeds op korte palen, merendeels geschaard langs twee klinkerpaden.
Hier bevindt zich een hulpkerkje, geen school echter; het dorp telt een 180-tal
zielen.
Teis rau/Teigas rau, of Ormu-besar, samen een 35 huizen en een school/kerk
tellend, ter weerszijden van een ongeveer 100 meter lange weg, ligt ook op
het land, zich noord-zuid strekkend, en is ontstaan uit twee gehuchten, die
voorheen apart — zij het in elkanders nabijheid — op de dichtbij in zee stekende
kaap Joruchaitjo lagen. In dit dorp, evenals Tabati met een land- en
zee-helft, wonen ongeveer 280 personen.
In de memorie van overgave van de Controleur W. J. H. Kouwenhoven lezen
wij nog 2 ):
„De kampongs Kaju Indjau en Kaju Batu werden door de Nica in 1944 op
last van de Amerikanen geëvacueerd uit deze streek aangezien de hele Imbi- en
Hollandia-baai vrij moest komen voor de zeer uitgebreide Amerikaanse scheepvaart
(koopvaarders zowel als oorlogsbodems). In Augustus van dat jaar werden
beide kampongs naar Ormu overgebracht. De Amerikanen verbrandden de
overblijfselen van de kampongs, slechts een aantal hardnekkige suanpalen
bleef staan.
„Omstreeks April/Mei 1946 kwamen beide kampongs terug; aanvankelijk
beiden op de twee eilanden van Kaju Indjau, later (omstreeks April/Mei 1947)
verhuisde Kaju Batu weer naar haar oorspronkelijke plaats bij Imbi.
„Aangezien deze kampongs door de Amerikanen waren vernield na de actieperiode,
werd de bevolking, welke volkomen zonder onderdak was, volle
medewerking gegeven door de Basis-Hollandia, op verzoek van het B.B., bij
het verstrekken van bouwmateriaal. Vooral de kampong Kaju Indjau ziet er
keurig uit met haar houten en zinken woningen, met enige kennis van zaken
smaakvol en ruim opgezet. De kampong ziet er oneindig veel beter uit dan de
oude kampong met haar verzakte gaba 2 ) en atap-woningen van vóór 1944."
—————
1 ) Ter verklaring het volgende: kaju — eiland, in het Tanahmerahs, doch volgens
anderen het Sentanische cha-jo = vis-dorp; de naam Chrèngchrène gebruikt men
wegens de vele daar aangetroffen schelpjes waaruit aldus genoemde „klokjes" worden
gemaakt; in Pisiusaiba vindt men de namen van twee dorpsgroepen, t.w. Sibi (Pisiu)
en Chai (Saiba.)
2 ) 41; p. 36/37.