Untitled - Stichting Papua Erfgoed

175
reeds in 1903 aanwezig was. Naar de voornaamste fluit werd Kaju Batu's tempel
ook wel eens S rmatugu genoemd; deze benaming werd dan als eigennaam
gebruikt, terwijl mau de soort-naam was. Ook elders was dit een normaal
verschijnsel.
In deze tempel bevond zich geen tóra en ook geen prauwachtige spleettrom,
als te Tabati. Wel had men hier, als elders, de lange ronde stokken, versierd
met snijwerk, die bij het ritueel werden gebruikt. Deze mata zagen er
in dit dorp aldus uit. Aan de top, onder een kwast van casuarisveren, zag men
een dubbel mensenbeeld (rug aan rug), waar lange bladeren vanaf hingen;
daaronder was rond de stok een grote borstel van casuarisveren gemaakt, chacha
of chara genaamd; in het stokgedeelte daaronder was een slangefiguur
ingesneden. Verder geleek deze dansstaf op de gewone mata (zie V, A).
Over deze tempel schreef Van der Sande nog 1 ): „The temple of Kajo Jenbi
( = Kaju Batu) has no centre pole at all and the peculiarity, that a very large,
square shield is hanging at the top, horizontally like an inner ceiling, painted
on the visible side in red, white and black I understood that this object
came originally from more eastern parts." Hoewel dit voorwerp reeds jaren
vergaan is, gelukte het om een reconstructie-tekening te maken met hulp van
enige ooggetuigen-dorpsbewoners. De vorm van de plank, die chòcha heette,
zou ovaal-rond zijn geweest, met circa 2 meter middellijn; aan de rand moesten
de jongelui zich staande houden bij hun initiatie; de plank hing dan ook enkele
meters boven de vloer. Op de zichtbare zijde was in rood, wit en zwart een vlinder-figuur
aangebracht; het geheel heette daarom ook wel Chanka. Langs de
rand der schijf waren acht gaten gemaakt, waarin men tijdens de feesten bloemen
stak. Niet onvermeld moge blijven de notitie van de Commissie uit 1858,
die waarschijnlijk betrekking heeft op Kaju Batu (of op de tempel van Skou
Jambe waar ook zulk een schijf hing) 2 ): "In eenen tempel was in het midden
aan het gewelf opgehangen een langwerpig rond schild, van boombast of ligt
hout vervaardigd en, aan de zigtbare zijde, wit geschilderd met langwerpige
roode en zwarte punten langs de zijden." Is de onjuiste waarneming van de
versiering toe te schrijven aan de in de tempel heersende schemering (iets waar
alle reizigers over klagen) ?
De tempel was, als elders, verdeeld in verschillende vakken met vuurplaatsen
voor de verschillende clans.
Van de Sibi-tempel te Kaju Indjau bezitten wij een foto, afgebeeld in Van
der Sande's boek (fig. 186), waarop duidelijk de nibung-vloer, de lage gabagaba-wand
en het atap-dak te 2ien zijn. Ook enige haarden, neksteunen, ophanghaken,
een aantal tassen en enkele mata (?) zijn in deze zeer ruim
lijkende tempel zichtbaar. Evenals te Nachaiba vond men ook hier een hangende
middenpaal, ruchurè (= middenste; Ind.: tengah-punja) ; hieraan zaten lussen
waaraan tijdens de inwijdingsplechtigheden de jongelui zich moesten vasthouden.
In de tempel waren vier vuurplaatsen, d bèhi, en twee vensters,
sist. Aan de zeekant bevond zich een venster en een haard voor Jouwé I en
aan de landkant een venster en haard voor Chai; verder waren er nog twee
haarden voor Sibi (met Soro) en voor Jouwé II.
De trommen hingen alle aan één haak. Een aantal fluiten vermeldt Van der
Sande 3 ): Chainro (soms met een casuarispluim aan een einde; lengte gelijk
1 ) 59, p. 292.
2 ) 26; p. 178.
3 ) 59; p. 313.