Untitled - Stichting Papua Erfgoed

128
van de pandan-wortels te trekken, enz horen hier misschien toe. 1 ) Dit alles is
onzeker en in elk geval is het bezoekers in deze eeuw niet duidelijk geworden.
Echte voorouderbeeldjes als de korwar's van Biak had men blijkbaar niet, al
werd mij door enkelen verzekerd dat Chamadi die wel bezeten zou hebben.
Opmerkelijk is dat in het tempel-ritueel hier en west- en oost waarts geen voorouderbeelden
een rol spelen, doch dat de voorouders wel optreden in totemvorm.
Een bewijs van voorouderverering, van zich gebonden achten aan vroegere
generaties, mogen wij wel zien in het nog veelvuldig gebruikmaken van de
eigen landsnaam, meestal de naam van een (overleden) grootouder of van ed 1
lid van een nog oudere generatie.
C. Sacrale voorwerpen. In ons studiegebied bezit men ook sacrale voofwerpen,
te vergelijken met de uit Indonesië bekende „pusaka"; een groot aantal
wordt vermeld in de mythen en in het hoofdstuk over het tempelwezen. Immers,
vele trommen en fluiten waren echte erfelijke sacrale familie- of clan-eigendommen,
merendeels het laatste en dan veelal bezit van de voornaamste clans. Feitelijk
behoren ook, in ons oog vormeloze, stenen tot deze erfstukken, zoals er ook
onder de in de vorige paragrafen vermelde vele voorkwamen. Een aantal van
deze voorwerpen werd sacraal doordat de (mythische) voorouders er in zetelen
of in zo'n voorwerp veranderden (bijv. de clan moeder Chenai van Pui te Kaju
Batu). Ook hier merken wij op dat alle „pusaka' een naam hebben, dit geldt
voor de trommen, fluiten, stenen „hamers" waarmee stenen bijlen worden vervaardigd,
stenen „hamers" waarmee potten worden afgewerkt, glazen armbanden
(chás), bijzondere schelpen, bijzondere kralen, e.d. De levenskracht, positie,
van groep en/of individu hangt nauw samen met deze „krachtige" voorwerpen,
die dateren van de voorouders of deze voorouders zelf „bevatten". Hun sacrale
aard blijkt uit het verborgen bewaren, in de tempel, ingewikkeld in schors, in
een speciaal mandje, e.d. , terwijl zij slechts bij bepaalde gelegenheden (sterven
van een adathoofd, voldoen van het huwelijksgeschenk) te voorschijn worden
gehaald Er bestaat een opvallende analogie met bijv. de rijkssierraden van Zuid-
Ceiebes en van de Javaanse vorstenrijken.
Te Kaju Indjau toonde men als sacraal erfstuk, tevens nog steeds gebruik'
pottenbakkersgereedschap, de voorouder-steen Ketjabo (zie de bijlage A.14 en
hoofdstuk V, E). Voorheen bezat men in dit dorp ook de kruik Chenai (=
stank, bederf). Een Pui-vrouw, Chenai geheten, zou — zo verhaalt men — lang
geleden zijn gehuwd geweest met Sin Makanowé die zich te Kaju Batu vestigde.
Eens, toen zij al oud was geworden en alleen thuis was, veranderde zij in een
kruik, circa 80 cm hoog en 60 cm. breed De kruik werd bewaard ten huize
van het adathoofd Makanowé. Wanneer een sterfgeval in de clan Pui op handen
was, dan gaf de kruik een brommend geluid. Omstreeks 1943, toen de
bevolking geëvacueerd was zonder de kruik te hebben kunnen meenemen, is zij
gebroken en verdwenen. Gelukkig was door de heer Hoogland omstreeks 1939
een foto van dit aarden vat gemaakt, die hierbij opnieuw — naar een beschadigde
reproductie — wordt weergegeven.
Een soortgelijke pot als Chenai bevindt zich thans te Tabati in Ferdinand
Afár's huis. In deze kruik woont de vrouwelijke demon Wujábi of Wijauwbi, die
gaat brommen en de kruik doet rollen als er een sterfgeval in de Afar-groep op
1 ) 59, p. 25, 28 164, e.a. Hetzelfde kan in de Biak Numfoorse kring worden geconstateerd,
waar al deze figuurtjes dezelfde naam dragen als de vandaar bekende voorouder-beeldjes,
de korwar.