Untitled - Stichting Papua Erfgoed

212
opdisschen van de opgesmukte overleveringen in het bijzijn van leden van een
andere stam, vroeger meerdere malen aanleiding heeft gegeven tot een oorlog,
vandaar dat ook thans nog voorzichtig met deze overleveringen moet worden
omgesprongen."
Beweerde dus omstreeks 1940 het adathoofd van Tabati heer te zijn over het
gebied tussen Tarfia in het westen en Kaap Djuar in het oosten, deze betrekkelijke
bescheidenheid bestond — zoals wij zullen zien — na de Tweede
Wereldoorlog niet meer.
C. De periode 1942 tot heden. De jaren van de Japanse bezetting en die
daarna brachten een grote verandering teweeg, niet slechts materieel (winkelgoederen,
materiaal voor huizenbouw, meubilering, enz.), doch ook geestelijk.
Hadden tot 1942 allerlei wijzigingen zich vrij geleidelijk en rustig voltrokken,
nu viel de oude wereld ineen en moest iets nieuws worden opgebouwd.
Tijdens de oorlog werden velen gedwongen hand- en spandiensten te verrichten
voor de Japanners, zowel bij de uitbreiding van de haven-emplacementen,
steigers, wegen, dumps, e.d. als aan de Sentani-vliegvelden. Sterk pro-
Japans was toen de Chamadi-groep. De bezetters begunstigden deze clan dan
ook zeer; de charsori werd aangesteld tot Daisontjo, hoofd over alle andere
hoofden, waardoor zijn hoogmoed nog meer steeg. „Toen heeft Chamadi het
bestaan" — ik citeer hier uit een nota van de heer Merkelijn, van Januari 1950
— „in te breken in een grote feestmaaltijd van Ireeuw, waarbij zij als ware
rampokkers te werk gingen, al het zorgvuldig toebereide eten in zee gooiden,
de tafels omvergooiden en het gehele feest volkomen desorganiseerden. Zij
stonden in die tijd dan ook als ware collaborateurs bekend." — In April 1944
werden de Japanners gevangen genomen of gedood (ook met hulp van bewapende
autochthonen) door de geallieerde troepen. Door bombardementen voordien
was weinig schade aangericht, doch nu werden op bevel van de geallieerden
beide buiten-baai-dorpen geheel afgebroken en de bevolking naar Nachaiba
en Teisërau/Teigasërau geëvacueerd. De Jotefa-baaiers konden rustig blijven
wonen en profiteerden in de eerste plaats van de met royale hand verdeelde
voorraden van leger en vloot. Na omstreeks een jaar konden de mensen van de
Kaju-dorpen weer terugkeren, eerst geconcentreerd op Kaju Indjau en Mëturau,
spoedig alweer te Kaju Batu ook; bij de herbouw van de beide dorpen
werd gelukkig veel hulp verleend van Gouvernementswege.
Na de oorlogsjaren ondervond men met de baai-dorpen weinig moeilijkheden,
behalve juist weer met Tabati, d.w.z. speciaal met de Chamadi's, die n.b. voorheen
het meest geprofiteerd hadden van de tijdsomstandigheden. Wel kwamen
er algemeen bescheiden klachten over het uitblijven van oorlogsschade-vergoeding
(die wel betaald werd bij de bevriende oosterburen), over het uitblijven
van regelingen en schadevergoeding betreffende in bezit genomen gronden of
gekapt hout, e.d., maar Tabati had dienaangaande het minst geleden (Kaju
Indjau het meest!) en juist Tabati (Chamadi) was het, die de grootste mond
opzette, ja zelfs in de zg. „radja" Chamadi-beweging" opstandige aspiraties
vertoonde.
Omtrent deze na-oorlogse „radja Chamadi-beweging", een uitbreiding als
het ware van het door Hoogland in 1940 meegedeelde, geeft Kouwenhoven
een uitvoerig verslag, dat wij hier overnemen. 1 ) Deze beweging zocht en vond
1 ) 41; p. 67—72.