Untitled - Stichting Papua Erfgoed

86
± 1900 slechts aangetroffen werd — meer of minder algemeen — in de
kuststrook van Leitere in het Oosten (over de grens) tot Teis rau.Teigas rau
en Ifár in het Westen, dus ongeveer samenvallend met het gebied van de
tetraden-tellers. 1 ) Van der Sande meende dat een verspreiding ervan van oost
naar west plaats vond.
Zulk een woning beschreef De Clercq in 1887 als volgt 2 ): „De huizen zijn
achtzijdig, goed afgewerkt, op groote palen rustende, met een vloer van brcede
stevig bevestigde niboenglatten en met eene omwanding (circa 1 m. hoog. G.)
van sagoe-bladnerven, terwijl de hooge daken, aan vier hoeken eenigszins afgerond,
betrekkelijk ver over den wand naar beneden afhangen, welk laatste nog
door een galerijtje wordt omgeven, waarop stukken van prauwen, brandhout,
enz. liggen en dat tevens als zitplaats dient. De top der daken wordt gesloten
door de tjèhè, Door een vierkante uitkapping in den vloer
aan de zeezijde, stapt men op een klein vak van niboenghout en klimt dan
door middel van een dwarslat over eene 1 meter hooge afscheiding van bladnerven
naar binnen, welke ruimte in een paar vertrekken is verdeeld, die tot
slaapplaats bestemd zijn, maar geene andere opening hebben dan eene gelijke
afscheiding aan de landzijde. Tot hoog in den top ziet men dunnere en
dikkere balken of latten, waaraan allerlei zaken hangen evenals aan den wand
en op een paar plaatsen in den vloer wordt door asch en steenen de vuurhaard
gevormd, waar boven langwerpig vierkante ½ meter hooge en 1 meter breede
bamboezen hokken hangen, waarin visch wordt gerookt. De op het land staande
huizen te Kajo (d.w.z. Kaju Indjau. G.) hadden nog luchtgaten in het dak, die
wat meer licht in de anders zeer donkere omgeving verspreidden."
De laatste zin zal doelen op de woningen van de groep Soro; deze mochten
in het dak enkele raampjes hebben, uitziend op het oosten. Bink en Van
Hasselt geven nog enige aanvullingen op bovenstaande beschrijving van het
huistype. 3 ) Zij praten over vierkante of zes- of achtkantige huizen, waarvan
de vloeroppervlakte gemiddeld 25 m 2 bedraagt. Zij bevatten één groot vertrek
en twee of drie kleinere. Door het hoge spitse dak wordt de rook van de haarden
behoorlijk weggetrokken. Van Hasselt vermeldt de poppen op de dakpunten.
Zij waren ± 1 m. hoog, gesneden uit het worteleinde van een varen; in
de holle kop zag men soms een orchidee, waardoor op een afstand de kop
behaard leek. Thans zijn deze beelden alle van de huizen verdwenen, met
de intrede van het Christendom. In 1954 was echter weer een houten exemplaar
te zien op het vierzijdige zinken dak van Lot Chababuk te Indjeros.
Omtrent deze beelden valt nog het volgende mede te delen. Voor het eerst
worden zij vermeld in het Commissie-rapport van 1875. De Clercq noemt ze
tjèhè, Bink spreekt van karakarau en Wirz geeft ze de naam charcbarauge
(of in het Sentanisch hafu). 4 ) In Indjeros noemde men de
beelden desé, elders — o.a. te Nachaiba — weer tjèhè; d.w.z. de naam
voor het worteleinde luidt aldus, maar tot beeld versneden noemde men het
charcharau {= mens-beeld); elk weer voorzien met een eigennaam —
zeiden sommige informanten. Ook kende men dakversieringen, vnl. echter van
tempel en tejainpa, die idji-charau (= vis-beeld), fòrecharau (= varkenbeeld),
enz. heetten. Niet ieder huis mocht blijkbaar een chaceharau dragen;
1 ) Zie 25; p. 101 vlg.
2 ) 15; p. 1265/1266. Zie ook 26; p. 175/176.
3 ) 10; p. 165 en 152/153. En 31; p. 116.
4 ) 72; p. 293 en 326.