Untitled - Stichting Papua Erfgoed

182
in de tempel twee korte en twee lange mata om mee te dansen. De versiering
was daar anders dan te Kaju Batu want een slangenfiguur ontbrak, doch wel
waren er een aantal pluimen van casuaris-veren, chatuarè-rugu, aan de stok
gehecht evenals twee bundels, van nangori (soort kapok)-vezel gemaakt, en
bekend onder de namen tafórè (een bloem; tabadjore ?) of tiach (= paradijsvogel)
of sau (= geep) of tjabo-rugu (= kakatu-veren). Te Kaju Batu zei
nen nog dat het as-werpen en hanteren van de mata plaats vond bij het blazen
op de fluit Sërmatugu.
Het bespelen der fluiten, dat eveneens plaats vond bij alle „interne" riten,
was niet allemans werk; men moest er in geoefend zijn en dit was een onderdeel
van de behandeling waaraan de tempelnovieten onderworpen werden. Te
Tabati-darat was Chababuk de „leermeester" hierin. Weinigen kenden het goed,
van elke „lichting" slechts twee of drie. Het oefenen geschiedde voorheen diep
in het bos. Nu is dit alles natuurlijk voorbij en ook de fluiten zelf zijn weg.
Deze fluiten, in paren bespeeld, waren zeer sacraal; vrouwen en kinderen
mochten ze niet zien op straffe van hun dood, en ook nu nog doet men geheimzinnig
als dit onderwerp ter sprake komt. Trouwens, het blazen op een fluit
door een oningewijde was zulk een ernstig vergrijp dat de gehele gemeenschap
door ellende zou getroffen worden. Gebeurde zoiets, ,, de op
het dak troonende Karakarau zou boos worden, en in zijnen toorn aan de
Karawari doen, wat eenmaal gebeurde aan den tempel der Filistijnen te Gaza.
De Karawari zou ineenstorten en wie er zich in bevonden, zouden onder balken,
spanten en atap bedolven, zoo niet gedood worden"; aldus Bink. 1 )
Hielden oningewijden de „stemmen", d.w.z. fluiten, voor demonen, de ingewijden
wisten beter. De „stemmen" antwoordden elkander doordat er paarsgewijze
beurtelings op geblazen werd, bijv. i - u, i - u; door de verschillende
lengten der fluiten ontstonden allerlei klank-combinaties. De paarsgewijs bespeelde
fluiten vormden evenwel geen „paar'', in die zin dat een „vrouwelijke''
en een „mannelijke" fluit tezamen werden geblazen.
Het fluit-bespelen beschrijft Van der Sande, die ooggetuige was, als volgt 2 ):
„The flute is grasped close to the opening between both hands, held in front of
the mouth, the thumbs generally being stretched along the corners of the mouth
and lying on the cheeks, in which way the current of air is directed inside the
hollow of the hands against the edge of the bamboo opening. The opinion of
Bink that a tone is produced as well with the inhaling as with the exhaling is
incorrect; as a tone is only obtained with the exhaling. Young people like the
novices cannot produce on these narrow flutes the desired high tones, they have
not sufficient command of breath, and even older people bend forward somewhat
at the production of each tone, in order to strengthen the current of air
by the aid of the abdominal pressure; usually the body is then turned round a
little, one of the shoulders coming down somewhat more. It appears that never
one flute only is used at a time; two men, their faces turned towards each other,
produce in turns a tone on their differently tuned flutes. With the legs somewhat
spread out, they walk, one backwards and the other forwards, round the
central pole, in the direction opposed to the hands of a clock. They take twice
as many steps as the tones produced, one tone generally coinciding with the
putting down of the right foot. Occasionally two or three pairs walk round, but
1 ) 10; p. 170.
2 ) 59; p. 295/296.