Untitled - Stichting Papua Erfgoed

60
bijdrage aan de kas ook geen tegenprestatie in de vorm van feesten enz.
ontvangt.
Dat de hoofden grote invloed hadden bleek wel uit het voorgaande en zal
door het volgende (Recht) nog worden bevestigd. De gemeenschap beschouwde
hen als personen met bovennatuurlijke kracht, als „gevaarlijk". Zelfs familieleden
mochten een hoofd niet te dicht naderen, evenals het hun verboden was
de tuinen van het hoofd te betreden.
Van deze irrationele sfeer is veel verdwenen bij de modernisering van deze
samenleving. Hoe is de positie van het hoofd thans? In deze eeuw taande zijn
macht, aanvankelijk door de vestiging van het Nederlandse gezag, daarna door
de intrede van het Christendom en het verdwijnen van het karawari-wezen, vervolgens
door de recente wereldoorlog en tenslotte door de vestiging van andersdenkende
vreemdelingen, blanken en autochthonen, in of nabij zijn woongebied.
Dit wil niet zeggen dat zijn invloed nu geheel is verdwenen. Te Tabati was
ik er getuige van dat lieden van de groepen Afár en Itár een deel van hun
gevangen vis aan de charsori schonken. Overal wordt het hoofd nog met een
zekere eerbied behandeld; de graad daarvan is afhankelijk van de persoonlijkheid
van het hoofd, de leeftijd van de eer-bewijzende (de jongelui doen het
meestal niet meer), de situatie van het ogenblik. De ± 65-jarige Dai Makanowé
te Kaju Baru was de enige ter plaatse die met „heer" of ,,heer Dai"
werd aangesproken. Ten aanzien van Chamadi, Sanji en Sibi nam men in het
eigen dorp een soortgelijke houding aan, maar eenvoudiger, democratischer,
tegenover de twee laatstgenoemden.
Natuurlijk leeft deze gemeenschap ook ten aanzien van het gehootzamen
aan de adathoofden in een kenteringstijd. Typerend daarvoor is, hoe ten huize
van de Bestuursassistent te Tabati door het hoofd van Indjeros, Frans Sanji, op
3 Januari 1950 werd medegedeeld aan de verzamelde genodigden, dat zijn
mensen voortaan geen varkens en grote vissen meer naar Tabati zouden brengen.
Daarop gaf charsori Petrus Chamadi genoemd hoofd een slag in het gezicht uit
woede wegens zulk een „insubordinatie", maar hij werd naderhand door de
Landschapsrecht bank tot betaling van een geldboete veroordeeld.
2. Recht. Dikwijls worden de begrippen „recht" en „gewoonte" verward.
Met „recht" bedoelen wij hier een aparte, zelfstandige, categorie, die een
beslissingen nemende instantie impliceert. Dit nu is in de Humboldt-baaigemeenschap
het geval; men vindt er een aantal rechtsregels waaraan iedereen
gebonden is, terwijl het adathoofd als arbiter kan optreden, bijv. in huwelijkszaken.
Zijn woning fungeerde vroeger als onschendbare wijkplaats voor achtervolgden.
Laatstgenoemd gebruik heette tab.
Thans voigt een opgave van het boetestelsel zoals dat te Tabati bestond en
deels nog bestaat.
I.
2.
3.
Passeert de charsori, dan mag men niet lachen; lacht men — om welke
reden dan ook — dan moet 1 suwo-kraal worden betaald.
Slaapt de charsori, dan mag nabij zijn huis geen lawaai worden gemaakt;
op overtreding staat 1 suwo-kraal boete.
Gaat de charsori op reis, dan moeten de dorpelingen stil zijn. Bij het wegvaren
van zijn prauw kloppen de roeiers met de pagaaien op de prauwwand
opdat ieder weet wat er gaande is en stil zal zijn tot het hoofd ver
weg is. Bij de terugkeer van de charsori vindt hetzelfde plaats; pas als
het hoofd zijn huis is binnengegaan mag men weer praten. Op overtreding