Untitled - Stichting Papua Erfgoed

14
rissen P. Swaan en A. J. Langeveldt van Hemert en de geleerde O. Beccari,
bij welke gelegenheid Prins Duivenbode van Tidore toen — evenals reeds in
1858 — erkende dat zijn vader aldaar geen gezag bezat. Omtrent het bezoek
van W. Powell in 1879 aan de baai is weinig bekend.
Nadat op 29 en 30 Maart 1881 per „Batavia" deze streek bezocht was door
Controleur J.. van Oldenborgh, die weer een wapenbord liet plaatsen op Kaap
Djuar en ook Kaju Indjau bezocht, vertoefde van 5 tot 7 September 1883
Resident D F van Braam Morris op de „Sing Tjin" in de baai. Deze liet te
Tabati en Indjeros Nederlandse en Tidorese vlaggen uitreiken, evenals te Kaju
Indjau, en een nieuw — het derde? — wapenbord plaatsen op M tu Debi (dat
bord bevond zich — zonder de ijzeren achterplaat — reeds in 1893 te Tabati
nabij het jongehngshuis, en zou nu aldaar op de zeebodem rusten). Op 17 Mei
1885 deed de bekende Duitse reiziger O. Finsch op de „Samoa" de baai aan,
daarbij ook Tabati bezoekend, terwijl van 10 tot 13 September 1886 Controleur
D. W. Horst per „Tromp" de beide baaien aanliep. Einde October 1887 kwam
per „Java ' de ethnograaf-resident F. S. A. de Clerq deze kusten bezoeken, toenmaals
leefden Tabati en Nafri in vijandschap. In 1891 vonden sneltochten
plaats tussen Sentaniërs en Jotefa-lieden.
De natuurkundige W. Doherty vertoefde in 1892 geruime tijd op M tu
Debi en reisde als eerste blanke om het Sentam-meer rond, waarna Zendeling
G. L. Bink — die reeds in ditzelfde par, op 3 April, een bezoek aan de baai
bracht — in 1893 van 18 Augustus tot half November deze streek en het
meer verkende. Een inspectietocht bracht in 1894 Resident J. van Oldenborgh
op de „Zeemeeuw" in de baai, in 1897 gevolgd door Resident D.W. Horst —
vergezeld van Zendeling F. ] F van Hasselt — op de „Borneo" In deze
tussentijd, in 1896, schijnt de bevolking door een hevige pokken epidemie
sterk verminderd te zijn, o.a. stierf toen het adathoofd Jante(wé) van Tabati
Omstreeks deze tijd werd Nachaiba verbrand door een zg rák-vloot uit het
westen (Biak?).
In 1900 vestigde zich de handelaar J. M. Dumas, speciaal met het oog op
de paradijsvogeljacht, op M tu Debi. Nadat van 16 tot 20 Januari 1901 de
kruiser „Serdang"een bezoek aan de Humboldt-baai had gebracht, volgde van
19 Juli tot 29 September de „Ceram', onder bevel van Ltz D. A. P. Koning,
welks opvarenden de baai en het meer grondig verkenden en in kaart brachten.
Van groot belang voor onze kennis dezer streek was ook het bezoek van 13
Maart tot 13 Juli 1903, van de heren A. Wichmann, H A Lorentz, ea., die
hun basisbivak opsloegen op M tu Debi. Voor magnetische metingen vertoefde
op 11 September 1904 W. van Bemmelen in de Humboldt-baai. In 1906 maakte
W. Goodfellow een aantal vogeljacht-tochten rond de baai en het meer; in dat
jaar bereisde eveneens H. Colijn dit gebied, en ook de vice-Gouverneur van
Duits Nieuw Guinea, E. Krauss, bracht een kort bezoek Het |aar daarop verscheen
Th. Barbour, een wereldreiziger, hier, terwijl in 1908 de bioloog A. E.
Pratt met zijn zoon er rondtrokken, Zendeling F J. F van Hasselt et van 11
Augustus tot 2 September een oriëntatie-bezoek bracht (en o.m. vaccineerde
tegen de wederom heersende pokken), en de eerste vertegenwoordiger van de
Ned Indische regering, posthouder Windhouwer, zich op M tu Debi vestigde.
Van 28 September 1909, toen per „Edi het garnizoen arriveerde, tot
Augustus 1911 werd het militaire bivak Hollandia geoccupeerd, vee! exploratie
werk in de omgeving werd verricht onder leiding van Kapt F J P
Sachse, bijgestaan door drie officieren (waaronder Dr. K. Gjellerup), 80 sol-