Untitled - Stichting Papua Erfgoed

135
had ook bovennatuurlijke betekenis, althans zekere onderdelen ervan. Wellicht
ook de visharpoen ? (vgl. hoofdstuk V, A en B., en hoofdstuk VI, E.).
Omtrent de jacht zij nog opgemerkt dat men, als bij de visvangst, hulp verzocht
van een of andere demon om het wild te bemachtigen. Zo heette de
jachtdemon van Teis rau/Teigas rau Wáràn en die van Nachaiba Wáràn-
Numamoi (vrouwelijk ?). Als bijv. een Nadiaiba-man een varken pijlde riep
hij tegelijk: „Wáràn-Numamoi takeija!" (W.N. zal je doden). Hoorden de
Teis rau/Teigas rei-mensen dit, dan wisten zij dat de anderen reeds een varken
bemachtigd hadden.
Bij het opleggen van een plukverbod op tuinen vervaardigden verschillende
clan-oudsten in de tempel een aantal beelden, ieder van zijn eigen totem, en
deze beelden, door urèb bezield, werden dan in de tuinen gezet. De beelden
van krokodil, slang, mens (met pijl en boog), enz. zouden overtreders
doden; liep of voer men er langs, dan moest men eerbiedig stil zijn. Werd het
plukverbod opgeheven, dan verzamelde men alle beelden en verbrandde die.
Deze verbrandingsplaats was gevaarlijk en werd de eerste tijd gemeden.
Voor de bescherming van huis en haard zocht men ook de hulp van hogere
machten. Het reeds vermelde mensenbeeldje, charcharau, op dakspits, spatels,
enz. diende volgens Bink om de woning voor brand, ziekte, e.d. te behoeden.
Dezelfde opvatting bestond in de Sentani-streek, aldus Wirz 1 ). In het Verslag
van de Militaire Exploratie wordt o.m. vermeld: „een plat stuk hout, waarvan
het eene einde tot een vischkop met vele tanden uitgesneden (is), behoedt te
Tobadi den eigenaar tegen diefstal.'' 2 ) Met bescherming van clan of dorp heeft
ook het volgende te maken. Het hoofd van de clan Maro te Nachaiba diende
een paal, met Maleise termen „tiang-negeri" (dorpspaal) genoemd, voor zijn
woning op te richten. De paal, van duurzaam ijzerhout gemaakt, zou maken dat
er vrede heerste en dat het inwonertal van het dorp zou toenemen. Was deze
paal de verblijfpaats van Maro's demon (voorvader ?), de demon van de oudste
dorpsclan? Inderdaad, zei men te Indjeros. Ook Tabati had zo'n paal, suan
fórèw, waarbij men bad als ziekte of ander gevaar dreigde. Ook geloofde men
dat deze paal de vrede handhaafde.
Ziekte of dood konden op verschillende wijzen langs bovennatuurlijke weg
worden veroorzaakt. Zulke praktijken noemt men naïb of naïf (J.) of
nagwu (K.) of nutu (N.). Men zoekt dan de hulp van een urèb of
tjebo om iemand te doden. De volgende methoden kunnen worden aangewend:
a. Iemand water, eten of een sigaret geven dat „belezen" is, of in diens eigen
huis wat van zijn voedsel of drinken belezen, daarbij de demon verzoekend
om het slachtoffer — verder A. te noemen — na bijv. drie dagen te doen
ziek worden of te doden.
b. Jèmarisjauw, d.w.z. A aanraken en tegelijkertijd stilzwijgend diens ziekte
of dood wensen.
c. Jès kà, d.i. kwasi een verhaal vertellen en daarbij met duim en wijsvinger
knippen in de richting van A.
d. Sadj nò, d.i. A.'s voetafdruk — bijv. in het zand — afgraven en dit
zand in een bambu doen en deze vervolgens in een hol of thuis op een
vliering bewaren.
e. Omátjebóri-èchwa, d.w.z. als A. in de prauw zit, een stuk hout of een
1 ) 72; p. 292."
2 ) t.a.p.; p. 328/329.