Untitled - Stichting Papua Erfgoed

160
een open vogelbek (?) 1 ). Speciale clantekens werden blijkbaar niet op
de trommen aangebracht. Zie ook bijgaande afbeeldingen. Behalve houten
trommen had en heeft men ook kleine onversierde bambu-trommen, eveneens
met omwoelde trommel vel-ringen aan de kop. De grote houten trommen
hebben eigennamen; die ten huize van het hoofd Chamadi bijv. heten
Naschamanti (= rauwe sago), Namanuk (— watervogel ?) en Chatorè;
die van het Iréuw-hoofd heet Aisja (een mannennaam).
Van de opgesomde instrumenten ziet men nog slechts in gebruik: de moderne
fluit, het mondharpje, en de beide soorten trommen, waarvan echter de houten
thans meestal onversierd blijven.
Tot de dans-attributen behoorde tenslotte nog de dansstaf, ájòn (J.) of
ájóna (K.), een fraai besneden korte stok, blijkbaar een adathoofd-embleem.
Of deze staf alleen in de tempel of ook bij openbare feesten gebruikt werd,
weet ik niet. Men beweerde dat figuur I van plaat XIX in Van der Sande's
„Ethnography and Anthropology" een dansstaf voorstelde. Vergeh|k hiermee
de vloerpalen van Maro's voormalige woning te Nachaiba, die aan de voorkant
een mens- en aan de achterzijde een vis-figuur vertonen.
I. Sterren en tijdrekening. Thans een en ander over sterren, sterrenbeelden
en tijdrekening. Van Tib(a), zetelende in de hemel en geassocieerd met
allerlei atmosferische verschijnselen (regen, onweer, zonsopgang, enz.) is vroeger
reeds sprake geweest, terwijl bovendien verwezen moge worden naar de
bijlagen A, 1, 2, 3, 4, 19 en B. onder letter ,,t". Het is niet geheel zeker dat Tab
identiek is met de zon doch hij is stellig nauw verbonden met dit hemellichaam
en woont (vaart) daarin.
Omtrent de maan is in feite ook weinig bekend. Terwijl men (althans volgens
Wirz, vgl. ook hoofdstuk VII) in het ritueel wèl zonnebeeltenissen gebruikte
heeft de maan blijkbaar geen belangrijke positie in het pantheon bekleed,
behalve dan bij de Meraudje-clan van Indjeros, misschien te Nachaiba en bij
het geboorte-ritueel (zie III A), terwijl mogelijk in voorgaande paragraaf een
dans werd beschreven die misschien de nieuwe maan gold. Verder is bekend,
dat elke nieuwe maan met geroep van vrouwen en kinderen werd en wordt
begroet, ook om het Sentani-meer en in de Waropen-streek. Volgens Wirz was
de zon kwaadaardig van aard, de maan echter veel menselijker, welwillender.
Schreef de Meraudje-mythe de maanvlekken toe aan pijlwonden, aan het Sentani-meer
meent men dat het varkens zijn, bezit van het eveneens zichtbare
adathoofd. 1 ) Wasterval deelt mee dat de maan volgens de baai-bewoners 2 ):
de echtgenote van de zon is; sommige informanten beweerden dat de maan de
jongere broer is van de zon, maar volgens andere was de maan gehuwd met de
vrouwelijk geachte Venus-ster (bij nieuwe-maan verschijnen zij tezamen aan de
westelijke hemel); uit ritueel en mythologie blijkt evenwel niets van dit alles.
Over enige sterren en sterrenbeelden heb ik het volgende genoteerd, waarbij
ook de benamingen uit enkele andere talen ter vergelijking worden vermeld.
Het Numfoorse woord voor ster is mak, het Waropense uma, het Oost-
Sentanische tara en het midden-Sentanische fendráo; in de Jotefa-baai zegt
men èndòr, in de Kaju- dorpen rabe of dabe, terwijl te Nachaiba het
woord chuchása wordt gebruikt. Een meteoor noemt men èndòr~choibjom
(chaiwon ?) of tanta-choiboma als het er één is met een staart; een staart-
1 ) 72, p. 365/366.
2 ) 67; p. 499.