Untitled - Stichting Papua Erfgoed

148
de borst, de aangewezen plaatsen waren voor deze littekenversiermgen. Te
Kaju Batu werd bij het utidji-aanbrengen een feestje gegeten, men bracht
het bij de vrouwen aan wanneer zij de nanganditj-periode hadden bereikt,
bij de jongemannen begon men er mee wanneer zij in het karawari-huis bleven,
dus chásitj waren. Volgens informanten te Nachaiba was ieder vrij in de
keuze van de afbeelding en in de tijd van aanbrenging. Deze scarificaties wer
den zowel door mannen als door vrouwen met een bambumes aangebracht.
Hoewel Koning, die in 1901 deze streek bezocht, het over tatouage heeft, bedoelt
hij kennelijk scarificatie wanneer hij schrijft 1 ) „Daarenboven laten de
jongemannen zich, wanneer zij in den Karewari worden opgenomen, meestal
aan de voor- of achterzijde van den linkerschouder een aantal zich op de huid
als kleine verheffingen afteekenende ronde merken geven Hebben de vrouwen
den huwbaren leeftijd bereikt, zoo worden zij eveneens van teekenen voorzien,
doch veelal ter hoogte van de schouderbladen en wederom in figuren van
krulvorm Ook komen meer eenvoudige vormen wel voor, somtijds aan de voorzijde
van het lichaam tussehen de schouders. Eene bepaalde vrouw in de kampong
heeft alleen het recht deze tatoeeering der vrouwen uit te voeren, welke
bearbeiding geschiedt door met een scherp stukje bamboe in de huid te snijden
en de wonden te behandelen met een middel, dat het vormen van een verhoogd
litteekenweefsel schijnt te bevorderen " 2 ).
Reeds Van der Goes had in 1858 — als anderen na hem — deze scanficatie
opgemerkt, hij vermeldt echter dat slechts vrouwen getatoueerd en/of gescarificeerd
werden, en wel op borst, schouders, rug en armen 3 ). Naar wij zagen en
nog zien zullen, werden evenwel ook de mannen aidus behandeld Van der
Sande bericht nog dat de scarificatie littekens 3 à 6 mm op de huid lagen,
veelvuldig te zien waren bij de vrouwen, maar zelden bij de mannen (in 1903
dus) Het meest zag men dan slang- of bloedzuigerachtige figuren. Ook in de
Skou-dorpen merkte men die op.
De tatouage, anat (J.) of náto (K. en N.), werd ook bij beide seksen
aangebracht, al waren bepaalde motieven we! voorbehouden voor één van beide
Ook nu beweerde men soms dat tijd en motief niet voorgeschreven waren, doch
in de meeste gevallen gaf men toch bepaalde voorschriften op. Zo bijvoorbeeld,
dat niet s nachts, doch overdag de tatouering moest worden gemaakt, en dat
het dan moest regenen. Een feestje vond er ook bij plaats. Opmerkelijk is, dat
slechts een oude vrouw de tatouage mocht aanbrengen, ook bij de mannen. Het
kon dus gebeuren op alle leeftijden, aparte clantekens kende men niet, wel voor
de mannen vooral idjruwèntuk (= visoog), machauw visstaart, fèmbi
en hi (= boog en pees) en voor de vrouwen speciaal op de benen sanguiidj
(soort krab), op het gezicht p tong (— vliegen) en op het voorhoofd
maramanga (— schelpje, ook afgebeeld op de versierde nokbalk van Kaju
Indjau's tjaimba). Beide geslachten vertoonden o.a.op de rug het charrau
(= kikker)-motief, op voorhoofd of borst de chrei (= meeuw), elders het
sobá-lij n-ornament.
Reeds op jeugdige leeftijd werd begonnen met het tatoueren, men ging daar
vele jaren mee door. De tatouage bij de jongens begon te Tabati, Nafri en in de
Skou dorpen wanneer zij als noviet in de tempel kwamen. In de buitenbaai-dorpen
gebeurde het steeds thuis, wanneer men daar lust in had. De versiering
1 ) 40, p 252
2 ) Zie ook 9, p 137
3 ) 26, p 172