Untitled - Stichting Papua Erfgoed

204
feest openbaar te maken; hij moest vluchten voor zijn leven en het Bestuur
moest weer optreden. Kort daarna verdwenen de laatste karawari-huizen; al
roestte de oude liefde niet, want in de simpele mannenhuizen van thans herinnert
de sfeer nog aan vroeger dagen, daar
1. nog steeds een aantal mannen (vnl. de ouderen weliswaar) er overnachten;
2. feestattributen zoals de manchrar en mata er nog worden vervaardigd en
bewaard;
3. er soms nog vroegere karawari-trommen in worden bewaard;
4. aan een nokbalk van het Tabati-darat-huis nog twee vis-geraamten waren
vastgebonden (voor goede vangst), en aan de wand enige sagopalmbladeren
waren bevestigd (voor gevangen varkens);
5. vrouwen en kinderen er niet mogen binnenkomen.
Hier volgt nog een belangrijke aantekening van de heer J. van der Hoeven,
enige jaren geleden arts te Sarmi, nopens het karawari-huis te Sawar. Dit huis
was langwerpig van bouw, met ingangen aan de smalle oost- en westzijden.
Loodrecht hierop bestond een verdeling in land- en zeezijde. De voornaamste
clan Roti had een kamer aan de landkant in het westen, waar de zon ondergaat
en hij het land — dat zijn land geacht wordt te zijn — goed kan overzien en
bewaken. De jongere broeders wonen aan de zeekant; zij ontvangen de gasten
en vragen Roti of hij ze wil ontvangen. Volgens een zegsman van Van der Hoeven
is de Roti-clan een zuivere koningsclan. De leden ervan zijn oppermachtig
en iedereen danst naar hun pijpen, d.w.z. zolang het zaken binnen de adat
betreft, want daarbuiten is hun macht veel geringer. Met zijn vieren vormen ze
de clans Roti (te Sawar), Senis (te Sawar), Kwefar (te Takar). Waiman (te
Jamna). In verwante streken van Sarmi werd opgemerkt dat in de mythologie
de oudere (zwarte) broer in het oosten thuis behoorde en de jongere (witte)
broeder in het westen, terwijl in de centrale mythe van die streek de vrouwelijke
cultuurheros/kannibaal Djamé geassocieerd was met het binnenland en
haar broeder cultuurheros Merne met de kust.
Van minstens evenveel belang is het volgende. Beziet men het verzamelde
materiaal en de literatuur over Wanimo, Tumleo (Aitape) en omgeving dan
valt grote overeenkomst waar te nemen. Reeds Van der Sande 1 ) vond dit
frappant. Om enige punten van overeenstemming op te noemen: zowel in de
mau van Tabati als in de parak van Tumleo bewaarde en bespeelde men
de heilige bambu-fluiten en geloofde men dat de vrouwen zouden sterven als
zij de tempelgeheimen (fluiten, initiandi, e.d.) zagen, in beide tempels was een
prauwachtige spleettrom te vinden, het fluitblazen in de tempel kon beduiden
dat de demon hongerig was en eten wilde hebben, bij het naar buiten brengen
van de „wensbomen" moesten vrouwen en kinderen binnenshuis blijven, de
platform-kringdansen waren vrijwel identiek. De algemene overeenkomst treft
ons evenzeer als wij lezen wat Graf over dezelfde streek schrijft 2 ): „Von den
kulturellen Erscheinungen ist als eine der wichtigsten das Parak-Wesen (Tamberan)
zu erwähnen, das in verschiedenen Formen über das Gebiet (nl. van de
noordkust van het Mandaatgebied. G.) verbreitet ist. Ihm gehört vor allem an:
das Maskenwesen, vielfach aber nicht im Sinne richtiger Tanzmasken für Tanzaufführungen;
die (meist) paarweise gespielten „heiligen" Bambusfloten;
1 ) 59; p. 287, 293, 294, 297, 298, 302, 304, 308.
2 ) W. Graf: „Die musikwissenschaftlichen Phonogramme Rudolf Pöchs von der
Nordküste Neuguineas". 1950; p. 14.