Untitled - Stichting Papua Erfgoed

116
zwartgemaakt met hars — zoals slang, leguaan, vis, krokodil, zon, sterren,
spiralen, c d , dit waren evenwel geen clantekens. De kokers werden afgesloten
met een spatel, aan het buiten-, tevens boven-, einde voorzien van een staand
mensenfiguurtje met een groot hoofd, lange armen langs het lichaam of op de
buik en mannelijke geslachtsorganen De kalkspatel heet nau-s nòcb (J. ) of
njanjau (N.). Versierde kokers ziet men thans nauwelijks meer en ook de
besneden spatels worden zeldzaam — Voorheen gebruikte men ook kalkkokers
gemaakt van klappers en eveneens versierd, deze heetten moinigwi (moin =
monje = vrouw). De Clercq en Schmeltz geven enige afbeeldingen van kaiebassen
en spatels, waanan er hierbij één (met een tab = zon-versiering) als
voorbeeld wordt weergegeven — Omtrent de tabak, sebecbai, kan gezegd
worden dat deze ook hier waarschijnlijk zeer lang reeds inheems is, de eerste
Europeanen die in contact kwamen met de baai-bewoners — in 1858 — troffen
de tabak er al aan.
E. Technologie. I. Naar Westerse maatstaf is de nijverheid c.a. in deze
samenleving nog maar weinig tot ontwikkeling gekomen, maar bezien wij de
resultaten van het met eenvoudige werktuigen vervaardigde nader — mede in
verband met de economische en technische behoeften van deze tot voor kort
nog archaische gemeenschap — dan blijken vaardigheid en smaak niet gering
te zijn. Ook nu nog weet een gezin zijn huisraad te vervaardigen, pagaaien,
harpoenen, draagtassen, netten, boomschors-artikelen (thans reeds zeldzaam)
e d te maken Ook heden nog kunnen vele mannen kleine of grote prauwen uit
een boomstam kappen. Tot een beroep voor enkelen of een bepaalde clan is dit
nooit uitgegroeid, tegenwoordig echter zien wij wel een zekere specialisatie
ontstaan, bepaalde mannen zich op prauwmaken toeleggen Men zou zelfs kunnen
zeggen dat, bijv te Nachaiba, een ,,prauwen industrie ' is ontstaan, vrijwel
iedere man daar maakt in zijn „vrije tijd ' prauwen die merendeels bestemd zijn
voor verkoop of ruil, zowel oost als westwaarts vinden zij afnemers — Als
gereedschap worden slechts een dissel (vroeger een stenen bijl) en enige messen
gebruikt, het te bewerken materiaal bestaat uit zachte houtsoorten, vezels
waarvan koord e.d. wordt gedraaid, en pandanusblad voor de zeilen, ook
bambu doet nog dienst. Het is begrijpelijk dat de bevolking onze cultuur- pro
ducten zoals touw, zeil e.d. ook is gaan gebruiken.
2 . Zou dus gezegd kunnen worden dat het prauwenmaken bezig is, zich tot
een beroep te ontwikkelen, nog duidelijker is dit het geval ten aanzien van het
pottenbakken. Behalve in het gehucht Abár aan het Sentani-meer en te Demta
aan de Tanahmerah-baai treft men dit handwerk ook te Kaju Batu aan, maar
nergens anders ten oosten van de Mamberamo rivier tot Wanimo toe een
aanwijzing voor oude Austronesische invloeden in deze streek, beweert men.
Dit pottenbakken mag te Kaju Batu slechts beoefend worden door de Puigroep,
d.w.z. door de vrouwen van deze clan en door de ingehuwde vrouwen.
Door een bepaalde groep dus, en met slechts tot voorziening in eigen behoefte,
doch ook — vroeger en nu — voor de „markt". Een verhaal — zie de bijlagen
— verklaart waarom slechts Pui potten mag bakken.
Iets ten oosten van de rotstekening op Kaap Suadja, bij de plek Atu, loopt
vanaf de zeespiegel een paadje steil omhoog naar de plaats waar de onmisbare
rode aarde gegraven wordt. Deze vindplaats ligt omstreeks 50 meter boven zee.
Slechts vrouwen graven de aarde uit, nu met de handen doch vroeger ook wel