Untitled - Stichting Papua Erfgoed

10
kanen evenwel verbeterden in 1944 de ingang en bakenden een smal kanaal af,
waardoor schepen van kleine tonnage de Pim konden bereiken.
De noordkust tussen Kaap Djuar en de Nederlands Australische grens
bestaat voor het westelijk deel tot ± 2½ km. voor de Skou-dorpen uit een
steile kust, gevormd door de noordelijke uitlopers van het Djuar-gebergte, in
zuidoostelijke en oostelijke richting tot vlak bij de Tami-rivier doorlopend. Ten
noordoosten van het gebergte liggen de drie Skou-dorpen, op het strand aan
de noordelijke rand van een zanderige, goed gedraineerde, met kreupelhout en
dun bos begroeide vlakte, die zich uitstrekt tot de Tami-rivier Direct ten
oosten van deze rivier begint het beboste Bougainville gebergte, dat zich tot
op Australisch gebied voortzet.
Op circa 10 km ten westen van de Pim — aan de Jotefa-baai — bereikt men
het Sentam-meer (overblijfsel van de vroegere zeeboezem ten zuiden van het
Cycloop-massief), welks spiegel ongeveer 75 meter boven die van de zee ligt;
er schijnt een ondergrondse afwatering van het meer naar de baai te bestaan.
Aan dit meer liggen verscheidene dorpen — ten dele ook op eilandjes in het
meer — waarvan de bewoners door huwelijksrelaties verbonden zijn met Jotefaen
Humboldt-baai bewoners In de ondiepe inhammen van het meer vindt men
sagobos-complexen, overigens is het omgevende heuvelland door ladangbouw
uitgemergeld en kaal. De lengte van het meer is 25½ km, de grootste breedte
5½ km. Ten noorden van het meer, ten westen van ons studiegebied, verheft
zich het Cycloop-gebergte (de naam dateert van 1768), zeer hoog in het
westen (de Dafonsòrò of Nemósòr), doch lager wordend naar het oosten, waar
de heuvels Jarmòch, Reimòch en Mèr de uitlopers ervan vormen. Men vindt
er veel eruptieve gesteenten, zoals gabbro en peridotiet. De Mèr is 246 meter
hoog en bestaat, als welhaast het gehele terrein hier, uit kalksteen, bedekt met
een verwerings en humus-laag.
Aan de over het algemeen steil in zee vallende noordkust: van dit Cycloop
bergland bewoont het volk van de Humboldt/Jotefa-baai de beide Ormudorpen
Oostwaarts gaande, langs enkele kleine strandjes, pleisterplaatsen voor
de prauwenvaarders, en langs het ,,Base G "-strand, Sarap (J.) of Saraba (K.),
bereikt men de reeds genoemde kalk en graniet-kaap Suadja. Deze noordkust
vertoont sterk hellende en geplooide lagen, en de bekende rode aarde ziet men
op allerlei plekken te voorschijn komen.
Omtrent de Jotefa-baai nog het volgende. Hoewel deze baai hier en daar,
bijv. bij de heuvels Mèr en de kaap Tiachnuch, tamelijk diep is (11—39 meter),
is de diepte toch meestal gering, zich openbarende in droge zandplaten bij eb
en de grauwe kleur van het water bij vloed. Vast staat dat het water hier aan
de winnende hand is. Algemeen verzekerde men dat een halve eeuw geleden
de baai-opening — thans circa 360 meter breed — veel smaller was (in 1858
zou zij „400 Nederlandsche el" of 275 meter zijn geweest) 1 ), dat er meer
droog land was bij de eilandjes indjemóch en M tu Debi en bij Diaruch; dat
voorheen het dorp Indjeros op een eilandje lag; ja, dat oorspronkelijk de baai
droog was en met gras begroeid en dat daar het „moederdorp" Ria had
gelegen. Dat deze mededelingen juist kunnen zijn, zal iedere bezoeker, die de
sterke eb- en vloedstromingen in de baai ziet, zich kunnen voorstellen. Oude
dorpelingen beweren dat ter plaatse van het voormalige Ria in hun jeugd nog
een met gras begroeide schor zichtbaar was, en dat vooral sedert 1910 veel
1 ) 26; P. 90.