Untitled - Stichting Papua Erfgoed

120
(N ) (azuurblauw, ± ƒ 1,—; thans ± ƒ 2,50), sua of suwo (J. ) of rawatawa
(K. en N. ) (± ƒ 2,50; nu ± ƒ 10,—), swa-tintjo (J. ) of rawatawa-tinjoja
(K. ) (donkerblauw), sjar of isjar of rawa (K. en N. ) (blauwglazig, ± ƒ 5,—;
nu ± f 20,—), !s;af chrouamson (± ƒ 2,50), isjar choi (langwerpig, ±
ƒ 3,—), isjar-t ranjo (groot en blauw, ± ƒ 3,—), charis(je) (klein en geel
± ƒ 0,50), dainjansi (J.) of rawifjawa (K.) (groot en geel ± ƒ 50,—?).
protauri (klein en groen, ± ƒ 1,—), swa PISÒ (J.) of rawalau-a-pisoja (K. )
of daütawa-petoja (N. ) (witte kraal), tahi, enz. 1 )
Verschillende van deze kralen zag ik bij Thomas Sibi te Kaju Indjau bij
Frans Sanji te Indjeros en ook bij Hanoch Chamadi te Tabati-darat. Natuurlijk
steeg de waarde van deze schaarse voorwerpen zeer sedert 1903. Er zijn kralen
die thans wel ƒ 500.— waard zijn, andere die f 50,— kosten, enz. Men
bewaart de kralen dikwijls nog oudergewoonte in een speciaal, flesvormig,
mandje, ròb ròb. Deze en andere kostbaarheden hangt men veelal, ingepakt
natuurlijk, in huis aan de nokbalk op, om er zodoende steeds het oog op te
kunnen houden; in oorlogslijd verborg men ze in het bos.
Sommigen geloven aan een mythische oorsprong van de kralen zij zouden afkomstig
zijn van de demonen op de berg Nemósòr of Dafonsòrò, of wel door
de Chai vis-man uit de hemel zijn meegenomen en na allerlei wederwaardigheden
te Nimboran zijn terecht gekomen. In elk geval achtte men de duurste
kralen „bezield Volgens anderen zouden de kralen in het binnenland worden
vervaardigd, hetgeen stellig onjuist is. Van der Sande neemt geen Europese
oorsprong van de kralen aan, doch wijst op de grote overeenkomst van de
semboni met sommige kralen van Timor, Seran en Borneo (Kalimanten), hij
acht Chinese oorsprong van de kralen het meest waarschijnlijk. 2 )
Om kralen die men nog van anderen moest ontvangen „tot zich te trekken"
en in 't algemeen om kralen te verkrijgen, riep men de hulp in van de demonen
Tjebo, Eo en Ao, te Skou — d.w.z. ter plaatse van de aardse oorsprong der
kralen.
Interessanter dan de kralen en als bovennatuurlijk veel krachtiger beschouwd
dan deze zijn de groen-blauwige glazen (?) ringen, chás (J.) of cháti (K.) of
kábé (N.), thans slethts te vinden in het dorp Tabati en voorheen uitsluitend
bewaard en gebruikt door het adathoofd Chamadr Momenteel bevinden zich
dergelijke ringen echter in handen van Hanoch Chamadi (een gele ring heet
P réndang), Christiaan Iréuw (deze heten Chaidjàr, d.i. een pisangsoort, en
Peribor, d.w.z een makreel soort) en Jacobus Sremsrem die een ongenoemde
ring, afkomstig van Wanimo, bezit. Dus ook op dit punt: verwording van de
oude cultuur; de ringen behoorden immers ondergebracht te worden in de zg.
dorpskas, nuch sochri, die onder beheer was gesteld van Chamadi. Diens
invloed was grotendeels gebaseerd op bovennatuurlijke kracht en o.m. op het
bezit van deze ringen, die evenals fluiten, trommen, enz eigen namen bezaten
en nog steeds worden bewaard in boombast-windsels. Daarover schreef Van
Hasselt in 1908 3 ): „Sommige vrouwen droegen als borstsieraad eenige armbanden,
doch ingewikkeld. De Korano droeg er twee wanneer hij op reis ging.
Deze behoedden hem tegen pijlen van vijanden, de overige echter moesten thuis
blijven Nu, na den dood van den Korano, werden ze bezichtigd en geteld
1 ) De Watopeneri kennen de gele kraal rawo-nibe; gl. G. J. Held: ,,Papoea's van
Waropen"; p. 31, noot 1.
2 ) 59; p. 221 vlg.
3 ) 31; p. 119.