Untitled - Stichting Papua Erfgoed

172
(nl. een casuaris-beeld. G.) was seen in a women's house (? G.) at Ajapo,
where Koning saw a representation of a woman in childbirth, also occuring on
a supporting pole of the platform at Tobadi, where a gangway conducts to the
house of the village chief; over it a crocodile was carved''. Deze paal doet sterk
denken aan de paal die de tempel van Kwawi (Manokwari) in de lengte deelde
en eveneens was versierd met een cohabiterend paar. 1 ) Volgens Bink 2 )
2ou de paal op het Tabati-plankier aanwijzen waar bij feesten de mannen en
waar de vrouwen moesten dansen; mijn informanten beweerden echter dat de
plankier-helften bestemd waren voor de dansers van de dorpsgedeelten Tabatilaut
en Tabati-darat. — Naast de chábètj stond een paal met haken, m -
raidj, die diende voor het ophangen van draagtassen e.d. Een brede steen om
er vuur op brandend te houden lag naast deze paal. Wilde dus iemand roken
dan was op de steen vuur te vinden. 3 )
„Eene kleine opening, — hoog 1.50 M., breed 1 M. — geeft van de2e
vlonder toegang tot de karawari of, beter gezegd, tot een evenwijdig kort
gangetje, dat aan den achtzijdigen tempel uitgebouwd is. Eene ladder van vier
treden geeft den toegang tot het eigenlijke gebouw. Zulk een met eene opening
voorzien portaaltje of gangetje bevindt zich aan nog drie van de acht zijden des
tempels''; aldus Bink. Deze ingangen waren echter nog afgesloten door een
tot op de vloer afhangend grasgordijn.
Wij staan dus voor de tempel zelf, achtkantig van vorm, ongeveer 15 meter
in doorsnee (Bink) en elke zijde ± 4½ meter breed (Wichmann). Het gebouw
loopt pyramidaal toe en is circa 3 meter onder de top uitgebouwd, waardoor
het bovenste gedeelte op een pagode gelijkt. Dit topgedeelte heet tiachefáre,
d.w.z. paradijsvogel-huisje (nest), en zou nagebootst zijn van de tempel van
een der Skou-dorpen. Op de top van het dak, ongeveer 20 meter boven de
1 ) vgl. 35; p. 107.
2 ) 10; p. 168/169.
3 ) Ter vergelijking diene dat soortgelijke palen als de chábètj ook in andere dorpen
voorkwamen, doch niet in of bij de tempel, maar in huizen van clanhoofden. Men
noemde mij het huis van Maarten Chai te Kaju Indjau dat een, onversierde, paal
had gehad, van voor naar achter door de woning liggend. Te Kaju Batu bezat Pui
zulk een paal, chábèdji, later overgedagen aan Makanowé. In het huis van het
Makanowé-hoofd lag deze balk, eveneens van voor- naar achterhuis tot, circa 1940,
de helft ervan verdween, terwijl de rest in de oorlogstijd zoek geraakte. Deze balk
was van fraai snijwerk voorzien. Het einde dat in het voorhuis lag, raugwa, was
besneden met een mannenfiguur en de slang Mechòbò, waarvan de staart eindigde
in twee slangekoppen. In het achterhuis, de vrouwenkant van de woning, toonde de
paal een vrouwebeeld met een slang, de zeeslang sènetugu, eveneens een staart
met twee koppen hebbend. Om deze beide versierde paaleinden was een golfrand,
imafaugu, gesneden, de gekartelde reuzeschelp voorstellend. Mechöbó was de
geheime naam voor de simbow, de hemel- of regenboog-slang (ook aangetroffen
op draagtassen e.d.). Deze Mechòbò zou het oudste wezen zijn geweest; uit deze
slang kwamen Tába en Matacharè-monje voort. De hemelslang was dus geassocieerd
met de man, de zeeslang met de vrouw. De vrouw was identiek aan, kon veranderen
in, de èma (= buidelrat) terwijl de man (d.i. Makanowé zelf) gelijk was aan
de chubwai (= vleermuis). Kwam er, bijv. na een gebed, soms een buidelrat
of vleermuis in de woning van Makanowé, dan werd dit als een gunstig teken
beschouwd. Dit bidden vond bijv. plaats bij oorlogs- of ziekte-gevaar. Makanowé
ging dan op de paal staan, keerde zich in de richting vanwaar het onheil werd
verwacht en smeekte de demonen om hulp. Ten teken van bijzondere welwillendheid
verscheen soms een echt slangetje, eveneens onder de naam simbow bekend, en
boog drie keer. Ter plaatse konden ook zieken worden genezen, door gebed en
baden. Men zie nog de bijgevoegde tekening.