Untitled - Stichting Papua Erfgoed

95
Thans is deze ouderwetse opschik — waarbij ook nog behoorde een lange,
tot op de voeten neerhangende, boomschors sarong als feestkledij voor de vrouwen
— verdwenen, behalve bij enkele „vreemdelingen feesten", wel dragen
de vrouwen moderne kettinkjes, haarspeldjes en armbanden, maar de mannen
zelf zoiets niet meer. De kleding is geheel verwestersd; hoogstens draagt men
binnenshuis of op het werk nog een onderbroekje of een schaamlap.
E. Prauwen c.a. Beschouwen wij als eerste belangrijke element van het
materiele aspect ener samenleving de woning c a , dan komt hier zeker op de
tweede plaats de prauw en wat daarmee verband houdt.
I. De houten prauw, wàcb (J.) of bwáchá (K. en N.), is steeds voorzien
van één vlerk, wàch-sàm, en is in het algemeen ongeveer 5 meter lang. Adathoofden
zoals Petrus Chamadi en Christiaan Iréuw te Tabati en Frans Sanji te
Indjeros bezitten wat langere prauwen die bovendien twee vlerken hebben.
Mogelijk waren in de vorige eeuw de prauwen groter — of waren het oorlogs
prauwen ? — daar de reizigers uit die tijd sommige bemand zagen met wel 14
mannen. Het adathoofd van Tabati, Chamadi dus, had van ouds het recht de
grootste prauw te bezitten van de baai, op beschadiging van dit vaartuig of
onderdelen ervan stonden allerlei boeten (zie hoofdstuk III, E).
Prauwenmakers waren en zijn geen speciale functionarissen. Men vindt Ze
nog overal, zij het in geringe getale, en overal ook zag ik prauwen in aanbouw,
vooral te Kaju Indjau en te Nachatba. Volgens informatie te Kaju Indjau
mochten voorheen — althans wat de Jotefa baai aangaat — slechts te Tahiti
prauwen worden gemaakt, nl naar de één zei ten huize van de charsori doch
volgens de ander op het eilandje Indjemòch. Van der Sande bericht evenwel
dat te Indjeros ook prauwen werden vervaardigd. Helaas zijn nu vele nieuwe
prauwen onversierd en worden oude versierde vaartuigen schaars, te Tabati
telde ik er nog vier, te Indjeros een tiental, te Kaju Indjau echter nog wel
twintig, evenals te Kaju Batu; te Nachaiba echter worden de versieringen nog
steeds aangebracht.
Ten behoeve van de fabricage van deze slanke scheepjes wordt een van de
volgende soorten bomen gekapt fòr. nòchòrè, aró, djiwa, márán, rigwa, nubai,
táma, rowangku òtárá, tari, téw, naru en rèm. Het uithollen van de stam deed
men door kappen met stenen bijlen, tegenwoordig wordt de prauw geheel met
behulp van het kapmes gemaakt. De boorden van de prauw worden meestal
verhoogd met planken, wàch-br báre (J. ) of bwáchá-pèrbáre (K. ), die aan
de romp \erbonden worden met rotan, draad of touw Deze planken eindigen
aan beide prauweinden in kleine plankjes, de „kinderen' van de grote boordplanken,
de bwáchá-pèrháre-nátuk. Ook de eraan hangende kwastjes heten zo
Het plankje aan de voorsteven eindigt bij twee halfronde gevlochten „oren"
(zo noemde Sanji ze), die wách-kebò worden genoemd. De houten knobbels
onder de voorpunt van de prauw — waarop later de wàch-m ti wordt bevestigd
— heten chárè. De vlerk, wàch-sàm, wordt aan stuurboordzijde aangebracht
(met dien verstande dat zij bij het zeilen steeds aan de lijkant wordt
gehouden). De drijver is door twee latten of stokken (de uithouders, wachjar)
met de boot verbonden Midden op de prauw, tussen deze twee latten,
is een soort platform van enkele vierkante meters, wàch-kob (J. ) of bwáchácbombu
(N ) of etichai (volgens Iréuw), van gevlochten bambu of nibungbast,
waaraan bevestigd zijn drie stokken die vroeger, en ook nu nog wel, elk
veelal eindigden in een gekleurde casuaris- of neushoorn-vogel, vis of visstaart