Untitled - Stichting Papua Erfgoed

225
den. 1 ) Deze veronderstelde, dat Nieuw Guinea een aantal cultuurlagen vertoont,
in verloop van tijd over en door elkaar heen geschoven. Hij laat daarbij
vooral een grote rol spelen door een zgn. megalithische cultuurstroming die,
uit de Philippijnen komend via Carolinen of Bismarck-archipel, noordelijk
Nieuw Guinea bereikte ter hoogte van het midden van het Mandaat-gebied,
vanwaar zij zich westwaarts langs de kust en de rivieren voortplantte. De voornaamste
kenmerken dezer megalithen-beschaving waren: doden-deponering in
een prauw of op een platform, prauwvormige daken, belangrijke positie van de
prauw als clan-symbool, dakversiering met „hoorns", huwelijksgift bij trouwen,
vlerkprauw, steencultuur (vgl. het Sentani-meer), hagedis of krokodil als siermotief,
slavernij. Deze stroming zou heen geschoven zijn over een matrilineale
maatschappij met : ruilhuwelijk, totemisme, verslindend initiatie-monster, begraven.
Naderhand zou er volgens Vroklage nog een migratie langs de kust gekomen
zijn. Hij onderscheidt dus:
1. Oudste cultuurlagen (totemistisch en matrilineaal tweeklassen-stelsel), uit
het westen gekomen ?
2. Megalithische stroming, uit het oosten gekomen (voor het Nederlands gedeelte
van Nieuw Guinea tenminste).
3. Melanesische of Malayo-polynesische stroming, uit het oosten gekomen.
Afgezien van de kwestie of Vroklage's stromingen te associëren zijn met de
door hem vermelde cultuur-kenmerken, is het m.i. juist om een oost-west
gerichte migratie te erkennen voor grote delen van Nieuw Guinea. Is er mogelijk
een „volksverhuizing" geweest langs de gehele kust, een opstuwing door
Melanesische invasies, met als gevolg een binnendringen van het Papua-element
in oostelijk Indonesië, waar op verschillende eilanden dit element in het bevolkingstype
te onderkennen valt ? Een feit is het, dat niet slechts in verhalen
maar ook in werkelijkheid, allerlei stammen weten van verplaatsingen naar het
westen (Humboldt-baai, Biak-Numfoor, MacCluer-golf, Zuidelijk Nieuw-
Guinea). 2 ) Al treffen wij daarnaast ook vele stromingen van het bergland
naar de kust aan. Nader onderzoek zal meer klaarheid kunnen brengen.
2. Aangaande de sociale structuur van de behandelde samenleving is voor
ons niet zozeer van belang, dat het onderzoek uitwees dat een aantal groepen
van elders waren geïmmigreerd en beschutting hadden gevonden bij de machtiger
baai-clans, doch wel het functioneren — nu vooral als ideaal patroon —
van een vier-clans-huwelijkssysteem, waarover aanstonds meer.
De verwantschapsterminologie is voor een groot deel classificerend; het aantal
primaire termen is tamelijk gering. Onderscheid naar sekse komt in vele
termen niet tot uiting, tenzij door toevoeging van de termen moin (vrouw) of
tant (man). Feitelijk vallen slechts twee generaties in de nomenclatuur; voor
oudere en jongere generaties zijn alleen generatie-termen in gebruik, zonder
differentiatie, welke termen ten dele nog wederkerig zijn. Leviraat en sororaat
zijn bekend. Het huwen met crosscousins was — volgens het ideale patroon —
verboden. Ruilhuwelijk kwam meermalen voor. In de tegenwoordige gemeenschap
evenwel zijn allerlei traditionele instellingen — ook de genoemde — aan
1 ) B. A. G. Vroklage: „Die megalithkultur in Neuguinea". Zeitschrift f. Ethnologie,
67, 1935; p. 104—116.
2 ) P. Wirz: „The social meaning of the sept-house and the sept-boat in Dutch and
British New Guinea". T.B.G., 74, 1934; p. 140—148. Zie ook C. Seligmann in
„Man", 17, 1917, no. 30.