Untitled - Stichting Papua Erfgoed

174
1910 verschenen „Geïllustreerd Handboek van Insulinde", door D. van Hinloopen
Labberton (zie hierbij). Deze tempel, eveneens aan een plankier gebouwd,
was ook achtzijdig van vorm, miste echter de pagode-achtige top, doch
toonde een van noord naar zuid gerichte nok, aan beide einden voorzien van
een besneden en beschilderde houten schijf, choch, en nog een versiering met
o.m. twee stokken, atidjàridji genaamd. Iréuw had deze daktooi van Jouwé
gekregen. Jouwé mocht namelijk twee mensenfiguren op het tempeldak hebben,
maar Iréuw kreeg slechts permissie voor het aanbrengen van twee stokken.
Bij de bouw van deze tempel had Jouwé hulp verleend. 1 )
Uit voorgaande beschrijvingen blijkt wel dat de tempel nauw geassocieerd
werd met water, de zee, de slang, de haai, de octopus, de leguaan. De naam
voor de dakbanden van atap was ná, nán = water, golf, terwijl te Kaju Batu
het platform nánò heette. Een andere dakband noemde men i-jong d.w.z.
slang-golving. Weer een andere werd genoemdi imafaugu d.i. de garo of
reuzenschelp, een schelp met kartelranden. Het woord charcharau(ge) beduidt
mensenbeeld maar soms was de dakspits gesierd met het beeld van de
vogel fòm (bijv. te Skou Mabo en op de Chamadi-tempel), terwijl de pagodeachtige
top „paradijsvogel-nest" heette.
C. Tempel-interieur. Beschouwen wij thans het interieur van de karawarigebouwen.
Helaas zijn slechts enkele foto's bekend van een tempel-binnenste,
namelijk van die van Tabati-darat en van Kaju Indjau, uit 1903.
Omtrent Nachaiba's tempel vernam ik dat zich in het midden van dit gebouw
de afhangende hoofdpaal — niet doorlopend tot de vloer dus — bevond;
deze paal heette nabuárá (?; ná = water). Aan de paal waren, een eind
boven de vloer, rotan lussen bevestigd waaraan de jongemannen zich tijdens de
initiatie moesten staande houden — dikwijls uren lang — als de fluiten werden
bespeeld. Op de vloer waren drie vuurplaatsen voor de hoofdgroepen van het
dorp; links van de deur, aan de zee- of noord-kant, was die voor de Toto's,
terwijl rechts van de deur, aan de landkant dus, die van Fouw was en tegenover
de deur, aan de oostzijde, die van Maro. Eventuele gasten namen bij deze drie
groepen plaats. Aan een der dakbalken hing één trom die Natia Chaimani werd
genoemd, d.i. een vogelsoort, (fregatvogel ?). Vastgestoken op pennen aan de
middenpaal waren (zoals te zien is op de interieur-foto van de Tabati-tempel)
de heilige fluiten en andere zaken. De „mannelijke" fluit, ter lengte van
onderarm met hand, heette Mèru; de „vrouwelijke'', echtgenote van voorgaande
en iets korter van lengte, heette Mointóbà. Dit paar had 12 kinderen-fluiten,
welke Tiach-chararèrè (= paradijsvogel-afbeeldsels?) genoemd werden. In de
tempel bevond zich ook een werpblok, ,,tóra", waarover aanstonds meer.
In het karawari-huis van Kaju Batu bevond zich ook slechts één trom, die
Tjòchòrwai heette (dit was de naam van een man, uit het dorp Dosojo (Jonsu),
die de trom gemaakt had) 2). De fluiten, verschillend van lengte, heetten:
S rmatugu (lengte als van hand en onderarm), Budjurumoin (= „vrouwelijke
budjuru-vis" dus; van dezelfde lengte), Chrei (= meeuw; van arm-lengte),
Reit gu (rei = alang-alang-gras; van dezelfde lengte), Tjécharimonje („vrouwelijk"
dus; circa 2 meter lang), Chui (ruim een hand lang). Het „kind" van
Sërmatugu was de fluit Chru, die aan Tabati-darat werd gegeven (?) en daar
1 ) Later is dit gebouw door de Zending als school gebruikt.
2 ) Sommigen beweerden dat men ook de trom Santjeroch had bezeten; deze was
gedurende de oorlogsjaren verdwenen.