Untitled - Stichting Papua Erfgoed

I 9
GEOGRAFISCH MILIEU
Om een goed begrip te verkrijgen van de streek waar navolgend materiaal
werd verzameld, de streek waar de Humboldt- en Jotefa baai mensen jagen,
vissen, oorlog voerden, kortom waar hun mythen en riten zich afspeelden, volgt
hier een korte beschrijving van de naaste omgeving, ten dele ontleend aan de
memorie van overgave van Controleur W.J. H. Kouwenhoven.
Ten zuid oosten van de Reimoch heuvel begint een strandstrook van circa
2 km lengte, die afbuigt naar het oosten, naar de ingang van de Jotefa-baai,
en eindigt bij Kaap Pirdjei. Achter deze zandwal ligt vlak, drassig terrein. Daar
vinden wij achter enkele heuvels het dorp Tabati. Het was o.a. op dit strand
dat de geallieerden in April 1944 hun landingen uitvoerden en daarmee voor
het eerst een deel van Nederlands Nieuw Guinea bevrijdden van de Japanners.
De zuidzijde van de Humboldt baai (vanaf Kaap Indjeros tot Holthaekang),
gedeeltelijk gevormd door een landtong van ± 100 meter breedte, bestaat uit
een uitgestrekt wit strand (circa 10 km. lengte), langs de gehele kust beplant
met klapperbomen (welke aanplant zwaar moest h]den onder de geallieerde
bombardementen), tot even voorbij Holthaekang, waar het overgaat in het
bergland van Skou, dat de oostzijde van de baai vormt tot aan Kaap Djuar
of Bonpland.
Ten noord-oosten van Reimòch komen stranden nauwelijks voor. Daar ziet
men eerst de door heuvels omzoomde kloof van de Nubai-nvier, de kloof
waarin Hollandia gebouwd werd aan een bocht van de Humboldt-baai. Noordelijk
van deze bocht ligt een uitloper van het gebergte; hier is het dat thans
de nieuwe woonwijken — met namen uit de oorlogstijd, zoals Dok II, Dok V,
Dok VIII — verrijzen. Langs een andere binnenbaai, op kaarten vermeld als
die van Imbi of Jembi (dwz Kaju Batu), komt men op een schiereiland
dat eindigt in een tamelijk steile afgeplatte kaap, Suadja (Tuadja) genaamd
Tussen deze kaap en de zojuist genoemde kaap Djuar strekt zich de Humboldtbaai
uit: diep en zeer geschikt voor scheepvaart.
In de baai liggen verscheidene rots eilandjes, zowel voor Hollandia (hiervan
is Kaju Pulau of Indjau bewoond) als voor Holthaekang, merendeels bestaande
uit kalksteen of koraalkalk, soms echter ook uit ander gesteente (bijv. diabaas
op Missioditj).
De Jotefa-baai wordt gescheiden van de Humboldt-baai door de landtongen
bij Tabati en Indjeros. Behalve in het noordoosten (landtong Indjeros) en het
oosten, waar men moeras en rizoforen vindt, heeft deze baai een steile kust
met enige inhammen.Aan de westzijde wordt hij begrensd door de uitlopers
van het Cycloop gebergte, aan de zuidzijde door het Nafri-gcbergte Op enkele
plaatsen (vooral in de inhammen) komen grind- en zand-strandjes voor.
Tabati ligt langs een heuvelige kust, ontstaan uit een opgeheven kalkrif
Oorspronkelijk bestond deze kust uit enige eilandjes, nl Pirdjei, Indjemòch,
Nánteborè, e.a , later door aanslibbing verbonden. Ook de eilandjes in de
baai bestaan grotendeels uit rifkalk. De oppervlakte daar en elders is bedekt
met een dun laagje kalkgrond of lateriet, dat de holten in het gesteente, dat
er op vele plaatsen doorheen steekt, opvult. De begroeiing bestaat uit kreupelhout.
— De Jotefa-baai is voor kleinere schepen bevaarbaar Wentholt schreef
in zijn expeditie-verslag van September 1932, dat de bij de ingang liggende
drempel deze baai ongeschikt maakte voor zelfs kleine vaartuigen. De Amen-