Untitled - Stichting Papua Erfgoed

270
daar zijn vogel dood. — Nog tot voor enkele jaren stond op de nokbalk van
Toto's adatwoning te Nachaiba een houten chaimani-vogel.
(Verhaald door Moesa Toto en Ambrosius Jowafifi).
Merkwaardig is het volgende door Van Hasselt 1 ) opgetekende verhaal uit de
Tanahmerah-baai, dat blijkbaar met het zojuist vermelde in verband staat: „Aan
de kust van de Tanah-mera Baai verheft zich een berg met twee toppen. De
hoogste top is mannelijk, de laagste de vrouwelijke. Volgens de legende zou in
vroegeren tijd een derde bergtop zich hier verheven hebben. Dit zou dan de
jongere broeder van den man geweest zijn. De beide broeders zouden om der
wille van de vrouw verschil hebben gekregen, wat geëindigd was met de
vlucht van den jongeren broeder, die door den oudere werd verjaagd. De
vluchteling zag echter nog kans 't water en de sago mede te nemen. De berg,
die zich thans op Liki (Koemambe-eilanden) bevindt, is bedoelde jongere broeder
en de bevolking van Liki geniet nu nog van 't goede water en de mooie
sago, die van Tanah-mera is meegenomen".
Als verbindende schakel tussen bovenstaande twee mythen kan de volgende
mededeling van Nicolaas Jouwé worden beschouwd. Oudtijds leefden er twee
broeders; de oudste heette Wari en zijn jongere broer Chaimani. Later „veranderde"
Wari in een berg — met dezelfde naam — nabij het dorp Teis rau/
Teigas rau, terwijl Chaimani veranderde in één van de Kumamba-eilanden,
door de Humboldt-baaiërs ook Chaimani genoemd. Anderen beweren, dat beide
broeders reuzen waren die met allerlei kostbaarheden naar het westen, naar de
Geelvink-Baai (in de landstaal Urwambu) trokken. Wari wordt beschouwd heer
in de onderwereld te zijn, hij beveelt de urèb's sewbrumbu, kan zieken genezen,
etc; men ziet in hem meer een voorvader dan een demon. 2 )
21. Het verhaal van Rèrèngkoi.
Er was eens een man, Mèra (of Raimè) genoemd, die gehuwd was met de
vrouw Rèrèngkoi Fouw; de jongere broer van de man, Djagè, woonde bij hen in.
Toen op een keer Mèra gewond thuis lag, gingen Rèrèngkoi en haar zwager
tezamen sago kloppen op de plek Chaibòròchu nabij Kaap Ormu. De man
klopte het merg los en de vrouw waste het merg schoon. Alvorens naar huis
terug te keren cohabiteerden zij.
Na enige tijd bleek Rèrèngkoi zwanger te zijn, waardoor alles bekend werd.
Mèra was woedend en besloot de adat-overtreders te straffen. Op de varkensjacht
zag hij kans Djagè te doden; hij sneed diens geslachtsorganen af, kookte
die met pisang en zette dit alles bij haar thuiskomst uit de tuinen Rèrèngkoi
voor, daarbij zeggende dat hij zelf al gegeten had. Rèrèngkoi at van het gerecht,
maar werd toen onpasselijk en kreeg daarna een hevige huidziekte, terwijl haar
lichaam opzwol en haar ledematen krompen. Tot straf sloot Mèra haar ook nog
op in een kamer van zijn huis. 's Nachts gelukte het Rèrèngkoi echter met een
schelp de vloerlatten los te snijden, zodat zij zich in zee kon laten zakken
(oudtijds was Nachaiba boven zee gebouwd) en vervolgens in een prauw naar
het huis van haar ouders kon roeien. Daar aangekomen klopte zij tegen de
vloer en de huisbalken, waarna de wakker geworden ouders haar in huis haal-
1 ) 26; p. 74.
2 ) Vergelijk deze Wari-figuur met de bekende mythologische Uri van de Geelvinkbaai-stammen.