Untitled - Stichting Papua Erfgoed

131
Indjau, niet de Sibi totems eten maar ook met de manchari (boskip), e.d van
Jouwé, omdat wijlen zijn moeder een Jouwé was. Dezelfde redenering
spreekt uit de opmerking dat men behalve vader s óók moeder's. „teken"
mag gebruiken op pagaaien ed, nadat de huwelijksgift geheel is voldaan.
Deze „tekens" zijn dus de totemtekens op zeilen, pagaaien, pijlen, draagtassen,
dansmutsen, potten, prauwen (?), huisdaken, boombastkleding enz. Ook hier
vinden wij dus sporen van matrilineale verbondenheid. Inderdaad werd door
sommigen beweerd dat nog tot de vestiging van het Nederlandse gezag een
matrilineale (dubbel unilaterale ?) ordening had geheerst, die daarna ging
vergroeien tot een patrilineale, waardoor nu allerlei verhoudingen scheef liggen
of zijn afgeschaft.
Omtrent de verhouding van de clanoudste tot zijn tjebo kan nog het volgende
worden vermeld (zie evenwel ook hoofdstuk V, A. 3 ) Het clanhoofd
van de groep Jouwé I maakte bij het begin van het visseizoen in zijn huis een
kamertje waar hij sagopap, tabak, sirih, pinang, jonge klapper en sagobroodjes
ophing voor zijn schildpad demon. Niemand mocht dat vertrekje binnengaan
Later voer Jouwé voorop ter visvangst met een schildpad-afbeelding. Men beweerde
ook dat Jouwé nog te maken had met de ,,sau", een geep- of steur
achtige vis, die elk seizoen voor de eerste maal bij het eilandje Missioditj moest
worden gevangen. Jouwé's tjebo heet Mèra en diens „vrouw" Sormonje
Mèra hielp met alleen bij de schildpadvangst maar ook bij het verzamelen van
schelpen, klappers, e.a. — In Kaju Indjau waren nog twee personen die een
tjebo bezaten, te weten de oudsten van de groepen Soro en Chai Jacob
Soro heeft er een die o.a. helpt bij het verkrijgen van sago en kralen, Maarten
Chai s tjebo helpt ook bij het verzamelen van kralen, Soro en Chai hebben
echter geen sacraal kamertje voor hun demonen-voorouders en ook geen bepaald
seizoenfeest, wel konden zij vroeger ten bate van de gemeenschap —
evenals de vissende Jouwé — helpen bij feesten.
Te Kaju Batu bezit Arkelaus Makanowé een tjebo, namelijk ook Mèra
(immers Makanowé en Jouwé zijn nauw verbonden, zoals de mythe ons reeds
meedeelt). Te Teis rau/Teigas rau bezit de groep Jakadewa de demon Sèrtjowa,
wonend in een ijzerhoutboom, deze demon kon door hen bevolen worden
kwaad te doen, bijv. mensen te doden.
Het clanhoofd Frans Sanji te Indjeros mag geen vis eten; wel daarentegen
zijn familie die echter de vis moet bereiden in een aparte pan, waaruit het
clanhoofd nooit eten mag ontvangen. Ten tijde dat er weinig vis in zee is moet
hij bidden en vasten, hij mag dan alleen klapperwater drinken en wordt erg
mager. Ook Sanji opent het visseizoen. Ook in dit geval gaan de „geheimen"
over op de oudste zoon, alle andere groepsleden mogen dus vis eten. Vroeger
heelt een Sanji -hoofd een deel der visgeheimen overgedragen aan de groepen
Drunji, Sremsrem e a , de kebang-vis echter is Drunji verboden. De Chanasbai
s van Indjeros hebben een demon, Songibi, in de gedaante van een gestreepte
waterslang. Klimt deze slang bij een Chanasbai in huis, dan beduidt
dat een sterfgeval in de groep, komt de slang in een andere woning, dan wil
dat zeggen dat iemand zich aan wangedrag heeft schuldig gemaakt.
Te Nachaiba staat de groep Maro speciaal in relatie tot de vliegende vis en
de chaté-vis, de oudste van deze groep ging voor bij de aanvang van de nieuwe
vispenode en ook hier speelt een afbeelding van de demon met zijn vissen een
rol.
Hiervoor werd reeds aangestipt dat op allerlei gebruiks- en feest-voorwerpen