Untitled - Stichting Papua Erfgoed

168
te Tabati-laut. Bovendien bezaten de groepen Daiwir en Chasor, resp. in de
land- en zeehelft van het dorp, nog een soort „uitgebreid" mannenhuis, iets
tussen een gewoon mannenhuis en een karawari-huis in, dat men urèb-mauki
(= demonen-tempel) noemde. Het was van het gewone woning-type, maar
werd gebruikt voor feesten e.d.
Indjeros had slechts een mannenhuis, mau-fár (= tempel-huisje), aan de
noordzijde van het dorp gelegen, dat wel van enige versieringen was voorzien,
maar toch geen tempel was. Bij de initiatie-feesten zond men de jongemannen
naar Tabati ter wijding en scholing. Voorheen zou te Indjeros wel een karawarihuis
hebben gestaan, vertelde men; door Chamadi van Tabati zou toen een
vloedgolf zijn gezonden, waardoor de tempel was weggespoeld.
Kaju Indjau wist ook van zulk een Chamadi-„vloedgolf", die echter menselijk
van vorm was. Makanowé (Jouwé) had namelijk vroeger zijn fraaie karawari
gebouwd op Mëturau. Ten gevolge van het stoken van Sibi en de afgunst
van Chamadi werd door deze twee groepen en hun aanhang deze tempel in
brand geschoten. Als overwinnaar bouwde toen Chamadi dit tempel-model met
de „pagode"-top te Tabati-darat en versierde het met de „veroverde'' versierselen.
Voordien had Chamadi namelijk dezelfde soort tempel als Sibi van Kaju
Indjau, een atap-dak met twee horizontale banden, ná-roti (= twee golven)
genaamd. Deze,,verbouwing'' zou plaats gehad hebben in het laatst van de vorige
eeuw. Dit wordt bevestigd door Wichmann's betoog 1 ) naar aanleiding van
Finsch's opmerking in 1885 (bij diens bezoek aan Tabati) dat de tekening van
de karawari aldaar zoals die in 1858 gemaakt was door Von Rosenberg, geheel
onjuist was. Volgens Wichmann is voor zulk een twijfel geen reden, want de
„Soerabya"-commissie van 1875 prijst juist de nauwkeurigheid van bedoelde
tekening, en dit „macht es wahrscheinlich, dass nach 1875 ein neuer Karawari
erbaut wurde." Deze „Jouwé "-tempel zien we meestal op de 20e eeuwse foto's
van Tabati weergegeven.
De geschiedenis van de Sibi-karawari met de twee dak-banden kon door navraag
tamelijk wel worden gereconstrueerd. De eerste tempel werd gebouwd
door Sibi ca. omstreeks 1860; deze werd circa 1885 door Molukse handelaars,
die op Mëturau woonden, na een ruzie in brand gestoken. Daarna werden de
handelaars overvallen, die echter met hun geweren vele dorpelingen verwondden
en vervolgens geheel Kaju Indjau in de as legden. De angstige bewoners verhuisden
naar Tabati en later naar Usjerau. Na enige jaren evenwel keerden zij
terug en gebruikten toen tijdelijk de tjaimba als tempel. Omstreeks 1901 verrees
een nieuw karawari-huis, het tweede dus, dat echter in 1904 door de bliksem
werd getroffen en afbrandde; volgens informanten zou hier magie van
Tabati achter gezeten hebben. Nadien werd geen nieuwe mau meer gemaakt,
maar bleef het mannenhuis als tempel in gebruik. Het voor de tweede maal
gebouwde karawari-huis vindt men afgebeeld bij Van der Sande (p. 291)
terwijl Wichmann na zijn bezoek aan Kaju Indjau meedeelt 2 ): „Wir beschrankten
uns auf einen Besuch des neuen Karawari, der zwar in der Anlage
demjenigen von Tobadi ahnlich, aber bei weitem schöner und geraumiger war.
Er enthielt auch recht hübsche Schnitzereien, die dartaten, dass mit Liebe zur
Sache an der Ausschmückung des Gebaudes gearbeitet worden war. Leider
wurde es bereits im folgenden Jahre ein Raub der Flammen''. Genoemde
1 ) 69; p. 163, noot 1.
2 ) 69; p. 243.