Untitled - Stichting Papua Erfgoed

89
jainpa, it is seen from the western side; in fig. 194 it is seen from the southeast
In 1903 it was sadly in want of repairs."
De dakrib van tjainpa en andere huizen heette p náchetj en de uiteinden
ervan cbebrai; terwijl de vier dakribben naar omlaag (op de hoeken van het
dak dus) pòw genoemd werden; zo zei men te Tabati.
Deze tehuizen dienden voor het houden van vergaderingen door de mannen
van het dorp: vrouwen hadden er geen toegang. De knapen welke er overdag
werkten, sliepen er ook 's nachts; zij mochten geen omgang hebben met de
andere sekse. Men bewaarde er de grote visnetten, trommen, allerlei soorten
pijlen, bogen, feestkleding, enz. Te Tabati werd er jarenlang ook een Ned.
Indisch wapenschild bewaard (zie hoofdstuk II).
Deze tjainpa's — evenals de tempels — waren meestal midden in het dorp
gebouwd; de enige uitzondering vormde die van Indjeros die aan het noordelijke
einde van de huizenrij lag. Aldaar kwam juist in 1903 een nieuwe tjainpa
gereed; men had de toegang ervan door een soort gordijn gesloten, terwijl
bovendien een bewaker aanwezig was om op de jongelui te letten (vgl. ook:
59; afbeelding 195, p. 301).
Het meest in het oog vallend waren toenmaals natuurlijk de tempels of —
zoals zij meestal in de literatuur genoemd worden — karawari-huizen, mau
(J. en K.) of rárámá (N.), door hun hoogte, aparte ligging, versiering, e.d.
Deze gebouwen zullen evenwel in een ander hoofdstuk behandeld worden.
Na de kerstening der dorpen verdwenen ook de oude huistypen meer en
meer; Gezaghebber Philipsen bericht dat omstreeks 1932 alleen Kaju Batu en
Kaju Indjau nog ten dele ouderwetse huizen bezaten.
Overzien we deze paragraaf, speciaal wat aangaat de gewone dorpswoningen,
dan blijkt ons, dat de voormalige huisindeling zich in het algemeen gesproken
handhaafde, ondanks kerstening, een wereldoorlog, moderne ideeën; zij het
dan dat de chacharau en andere versieringen (tot heden toe nog) verdwenen
en dat het bouwmateriaal en de huisvorm (veelal pas na 1930) zich wijzigden,
zodat een frisser woningtype ontstond. Ten aanzien van bouwmateriaal en
huismodel blijkt, dat in een halve eeuw overgegaan werd van atap, gaba-gaba
en nibung-latten op gegalvaniseerd metaal, planken en stalen vliegveldstrips,
terwijl in die periode de pyramide-vormige woning veranderde in een langwerpige
met hoog vierzijdig dak, welk huizentype na de oorlog zich wederom
iets vereenvoudigde, mede door het andere materiaal dat gebruikt werd.
Voortleven bleef ook het idee, dat de zeekant van het huis de plaats was
voor mannen e.a., terwijl de vrouwen aan de landzijde thuis behoorden; dit
noemde men resp. raut ba en daran-t ba. De dorpen bestonden namelijk
oorspronkelijk uit één lange huizenrij, waarbuiten slechts het mannen- en
het karawarihuis lagen. 1 ) Dezelfde opvatting, associatie, dus van vrouwen —
land en mannen — zee ais aangetroffen wordt in de Geelvink-baai (Waropen,
Biak-Numfoor).
C. Gebruiksvoorwerpen. Het huisraad (hoewel gering in aantal) onderging
in onze eeuw een belangrijke wijziging; vooral na de laatste wereldoorlog
— juist als met de behuizing — was deze groot en deden houten en stalen
———
1 ) Soms wordt een tweede rij vermeld; waarschijnlijk een rij van keukens e.d. daar dat
dikwijls aparte gebouwtjes waren (zijn). In 1858 werd geschreven, dat ,, . . de
tweede of achterste rij de minste huizen bevat..." (26; p. 174).