Untitled - Stichting Papua Erfgoed

28
kralen, het z.g. „hoofdgeld", als slotbetaling moest overdragen aan de familie
van de overledene, namelijk aan zijn moeder's broeder. Stierf de vrouw dan
ontving haar broer van de weduwnaar een slotbetaling (in het Maleis „tutup
pintu"). Deze betaling gaf dan het recht op het gebruiken van de clan-„tekens"
der overledene op pagaai, enz. Bij niet-betalen waren allerlei ruzies het gevolg.
Tenslotte nog iets over de positie van het adat-hoofd t.a.v. huwelijkssluiting
ca. in zijn machtskring. Zoals te verwachten was in deze samenleving met zijn
machtige hoofden was ook ten opzichte van deze gemeenschaps-aangelegenheid
hun invloed groot. Zij traden op (tenminste te Tabati) als huweiijksmakelaar,
weliswaar niet met dwingende macht, doch bij een weigering om de
voorgestelde partner te huwen moest I sjar-kraal als boete worden betaald. Had
een jongeman een meisje zwanger gemaakt, en was die bekend, dan was huwen
„bon ton"; onttrok de jongeman zich daaraan dan werd hij beboet met 24 gewone
kralen en I sjar. Vluchtte een meisje 's nachts naar een jongeman, die
(c.q. wiens ouders) haar evenwel niet acceptecrde(n), dan werd het meisje naar
huis teruggezonden en beboet met I suwo of rawatawa.. Gebeurde zulks overdag
zodat ieder het weten kon, dan werden beiden gehuwd geacht; eveneens indien
beiden enkele dagen het bos introkken. Dit zelfde gold bij schaking door de
jongeman; gingen de ouders van de jongeman daarmede niet accoord, dan
dienden zij I suwo boete te betalen. Schaakte iemand een reeds verloofd meisje,
dan diende de ondernemende jongeling I sjar te voldoen aan zijn bedrogen
sekse-genoot. Men zie ook de paragraaf Hoofdenpositie.
Even belangrijke gebeurtenissen in de levenscyclus als de geboorte, het huwelijk,
enz. zijn de hieronder te behandelen punten: oorlog, ziekte, overlijden,
rouw en begraven, waarbij tevens een en ander meegedeeld zal worden over de
opvattingen betreffende het hiernamaals.
7. Oorlog c.a. Dat oorlogjes voorheen aan de orde van de dag waren,
zal geen verwondering wekken; ook binnen de stam die onderwerp is van deze
studie kwamen ze veelvuldig voor. Uit de literatuur en van informanten noteerde
ik dat circa 1870 de Jotefa-lui het dorp Kaju Indjau overvielen en de tempel
daar verbrandden. In 1883 was Tabati op voet van oorlog met Skou wegens het
Nederlandse wapenbord dat op Kaap Djuar was geplaatst (Skou-grond dus!),
doch aan de zorg der Tabatiërs was toevertrouwd; Skou echter haalde het bord
weg. 1 ) In 1903 (lees ik) bestond er „spanning" tussen Nachaiba en Dosojo
(Jonsu) en tussen Nafri en de Jotefa-lieden en mogelijk ook met anderen.
Zelfs in 1925 was er nog een gevecht tussen de buitenbaai- en binnenbaai-bewoners.
Alvorens ten strijde te trekken werd bovennatuurlijke hulp ingeroepen, en
wel van Tab. Wirz citeert uit een publicatie van Wasterval 2 ): „Derjenige der
den Mord oder die Blutrache ausüben will nimmt einen Spross einer Ingwerpflanze
mit einer Wurzel daran und reinigt sie vorerst mit Wasser. Hierauf
nimmt er seinen Bogen und die Pfeile in die Hand, die Ingwerpflanze in die
andere, indem er sie gegen die Sonne streckt und spricht „Grossvater, alter, ihr
seid gut. Mein Pfeil sei rasch und scharf. Ihr selbst sollt ihn abschiessen. Sein
Pfeil soll an mir vorbeifliegen. Mein Pfeil soll ihn treffen." Nach diesen
Worten wird der Pfeil angelegt und der Bogen gespannt, aber nicht losge-
1 ) Van Braam Morris: p. 91.
2 ) 72: p. 360.