Untitled - Stichting Papua Erfgoed

127
Pawong en Pacho (pa = water, in de Skou-taal), waar de Tabati-mensen niet
dichtbij durven komen, aangezien er demonen in wonen. Hetzelfde werd verteld
van het grotere, op Skou Mabo gebied gelegen, meer Brebia Nánam ni
(nán(a) = water; m ni = klein). Op kaap Holthaekang zouden zich nog de
demonen Ebeu-Pange en Monje-Rikeroti bevinden en in het bos ten zuiden van
dit dorpje Monje-Sormoin (die de wind kan doen bedaren). Op Kaap Djuar
woont de ,,vrouwelijke" Monje Chamoi.
Ongetwijfeld is bovenstaande opgave niet volledig, toch is reeds duidelijk
dat demonen-echtparen dikwijls voorkomen en dat stenen en bergtoppen of
-hellingen het meest tot woonplaats dienen. Er zijn zowel mannelijke als vrouwelijke,
zowel kwaadaardige als zegenbrengende demonen en ZIJ hebben vooral
te maken met het weer, de visserij en kinderzegen. — Vermeld zij nog dat
soms hagedisachtige versieringsmotieven ook met de naam ureb worden
aangeduid
B. De voorouders. Verwant, ja soms nauw verbonden met het urèbgeloof
is de voorouder verering, volgens verscheidene geleerden de voornaamste
vorm van religie onder vele Papua-stammen. Immers, allerlei voorouders
uit de mythische oertijd „vestigden" zich later in rotsblokken of
voorwerpen De bevolking zelf noemt het „veranderen" in rotsblokken enz.,
maar geen der stenen vertoont in ons oog enigerlei mens- of diervorm. Niet alle
voorouders kozen echter een aanwijsbare, tastbare, woonplaats, er waren er ook
die veranderden — zich incarneerden — in zekere diersoorten, terwijl weer
andere zich terugtrokken op „hemelse" bergtoppen. Omtrent dit laatste werd
reeds in hoofdstuk III, A. een en ander meegedeeld.
Wat het zetelen in rotsblokken aangaat werd in de vorige paragraaf opgemerkt
dat bijv. te Nachaiba de voorvader. In geacht wordt te wonen in een steen,
evenals die van Maro en Raté; Iri komt voor in de Toto-genealogieën. De voorvader-godheid
Táb(a) werd een steen te Kaju Indjau en zijn vrouw — tevens
oermoeder — onderging hetzelfde lot. Eveneens, naar sommigen zeiden, stammoeder
Bwok van Tabati, terwijl een stammoeder van Jouwé met haar zuster
bij Holthaekang in stenen „veranderden". Eén der Pui-voorouders veranderde
in een aarden vat, een ander in een pottenbakkerssteen. In een andere paragraaf
zullen wij de sacrale voorwerpen nader behandelen. De overgang van voorouder
in dier komt bij de totemistische verschijnselen ter sprake.
Werkelijke voorouderverering in de zin van het bewaren van schedels e.d.
van gestorvenen, het maken van beelden van hen, het bidden tot en offeren aan
hen, kortom een gehele vooroudercultus zoals bijv. bij de Biaks-Numfoorse
groep bestaan heeft, is echter niet aanwezig geweest bij de mensen van de Humboldt/Jotefa-baai.
Of is dit manifest ritueel misschien verdrongen? In het Sibiverhaal
wordt vermeld dat de zusters van de overleden Sibi diens schedel in huis
bewaren. Te Indjeros zei men dat voorheen de overleden familie een offermaal
werd voorgezet als men vele zieken had. Kan het zijn dat de mensachtige beeld
jes op huizen en tempels, de charcharau, voorouders voorgesteld hebben? Mogelijk
mogen wij dit ook vermoeden t.a.v. de beeldjes met extra-grote geslachtsorganen,
op de tempeldaken hier en daar gezien. Ook de — eveneens charcharau
genoemde — mensfiguurtjes op haarkammen, mesheften, kalkspatels, sagospatels,
dansstaven, harpoen tussenstukken (burèrè), instrumentjes om vezels