Untitled - Stichting Papua Erfgoed

46
vele gevallen de beide seksen elk een eigen naam ontvangen naar gelang van
de plaats of clan van herkomst der moeder (zie bijgaande staat). Tot omstreeks
1928 was het gebruikelijk, dat men zich noemde met deze „moeder-naam";
nadien ging men over tot het dragen van de naam van vader's clan — voor
zover mij bekend niet onder pressie van Zending of Bestuur, doch mogelijk
om die instanties ter wille te zijn en hun een duidelijker begrip van clanverhoudingen
te geven. Enige voorbeelden: voorheen noemde het huidige
adathoofd van Kaju Batu, Dai Makanowé, zich niet met vader's clan naam,
maar heette hij en werd hij genoemd Dai Utachoi, daar zijn moeder een
Meraudje van Tabati was. Zo zou Nicolaas Jouwé volgens dit systeem moeten
heten Nicolaas (Tjuara) Chaimani, omdat zijn moeder iemand is van de groep
Daiwir van Tabati. Obed Pui van Kaju Batu droeg vroeger de naam Obed
Makanowé aangezien zijn moeder een Makanowé was.
Met huwelijksregelingen heeft dit alles echter niets te maken; ook niet met
het erfrecht (al kreeg men wel eens een klapper- of pinangboom van moeder's
kant). Ontstond er een geschil of oorlog tussen vader's en moeder's groep, dan
behoorde men de clan van vader te helpen. En van ouds bestond patrilocaliteit
(al gebeurde het wel dat een weduwe — met kinderen soms — terugkeerde
naar haar eigen clan). Toch was de band met moeder's clan niet geheel een
formele; zo mocht men o.a. de clan-tekens van moeder's clan op pagaai en aan
het zeil van de prauw aanbrengen (als tenminste de huwelijksgift was voldaan),
bij feesten de versierselen van moeder's groep dragen, terwijl blijkbaar ook in
andere rechten (bijv. bij de visvangst) werd gedeeld. Bij feesten, huizenbouw,
e.d. in moeder's clan moesten — en moeten — deze ,,neven" hun steentje bijdragen,
zoals ook het omgekeerde het geval dient te zijn. Komt hier de verhouding
tot moeder's broer, uwa, ook elders zulk een belangrijke figuur, om de
hoek kijken ? Zo'n „neef" wordt door moeder's groep aangeduid met het
woord rungnátu(k) (J.) of ronjat (K.); Nicolaas Jouwé bijv. is de ronjat
van Daiwir.
Met Wirz kan men beamen, dat de sociale organisatie ongetwijfeld een beeld
van desintegratie vertoont, waaraan het verhuizen van groepen naar allerlei
richtingen — een gevolg van oorlogen, ziekten, voedselschaarste, e.d. — debet
is. Aan de hand van taalkundig onderzoek kan een grote versnippering geconstateerd
worden in deze noordoostelijke hoek van Nederlands Nieuw Guinea;
in alle dorpen hoort men verhalen van reizen en trekken, van herkomst uit het
bergland of uit het oosten. Dit alles heeft natuurlijk ook het totemistische
systeem — waarover later meer — beïnvloed en onduidelijk gemaakt.
De onderstaande tabel betreft de zgn. moederzijdige „afstamming".
1 ) Men herinnere zich dat vroeger het eilandje Meturau bewoond was.