Untitled - Stichting Papua Erfgoed

110
varkens moesten omhoog jagen. Honden of netten werden niet gebruikt. Het
gedode zwijn werd later langzaam naar Tabati gevoerd per prauw, die versierd
was met verse rechtop geplaatste palmbladen. Hierbij werd meerstemmig gezongen
door de andere prauwen-roeiers. Aangekomen bij het platform werd
het zwijn de tempel binnengebracht en een van de palmbladen in de onderste
dakrand van de tempel gestoken nabij de ingang (bij vele andere aldaar).
Dezelfde avond werd de buit bij dans en muziek verorberd, nadat de charsori
de verdeling had geregeld. 1 ) Bij het verdelen van de jachtbuit werd er op
gelet dat de jager daar zelf niets van kreeg om „de geest van het dier geen
gelegenheid te geven hem te benadeelen." 2 )
C. Tuinbouw. De tuinbouw heeft van ouds — zoals o.m. blijkt uit het
ermee verband houdende ceremonieel — een voorname plaats in de culturen der
Humboldt-baai-samenleving gehad. Men kent reeds lang het wisselbouwsysteem,
doch niet bemesting van de grond. Was oorspronkelijk de clantuin —
waarvan ieder gezin een deel ter bewerking ontving — de enige vorm van tuinen-maken,
later zijn daar ook de zelfstandige individuele (gezins-) tuinen bij
gekomen. Voorheen — en nog wel — hielpen familieleden van vrouws- en
ouders-kant mee bij het tuinwerk; zelfs van buiten het dorp kon die hulp worden
ingeroepen. Zij werd zowel bij het planten als bij het oogsten verleend
(táchè (K.), d.w.z. helpen). Wel behoorde men de helpers dan een maal
aan te bieden. Het maken van tuinen op de grond van een andere clan of van
een ander dorp was mogelijk, doch men diende daartoe eerst permissie te hebben
gekregen van het betrokken hoofd.
Het clanhoofd bepaalde waar en wanneer men tezamen een nieuwe tuin zou
aanleggen en hoe de tuin verdeeld zou worden. Dit werk, het maken van de
omheining, enz. verrichtte men gezamenlijk; een echt gezamenlijk oogstfeest
kende men evenwel niet overal, althans niet in de buitenbaai-dorpen. Wel gaf
een ieder een deel van de tuinopbrengst aan armen, wezen, weduwen en vreenv
delingen, en ook aan de hoofden. Vreemdelingen konden toestemming krijgen
om tuinen te maken, maar niet met overjarige gewassen zoals klapperbomen
e.d. En kregen zij daartoe bij uitzondering permissie, dan viel hun aanplant bij
vertrek of overlijden toe aan de clan.
Wilde men een tuin maken, dan werden de grote bomen — waarin wel eens
een demon kon huizen — met behulp van Tabatische experts (medicijnmannen)
belezen, de demonen verjaagd en de bomen gekapt. Het kappen van het
kleine hout noemt men aichári, dat van de grote bomen ai-sjoik (J.) of
ai-sesò (K.). Men liet dan het hout enkele weken liggen om te drogen,
chu-minat, en verbrandde het daarna, ai-soriarat (J.) of ai-tjaratè (K.).
Vervolgens werd de omheining, rècb (J.) of bwárá (K), gemaakt waarna
de tuin, um, voor beplanting gereed was. Alle voornoemde werkzaamheden
werden door mannen verricht; het planten geschiedde door beide seksen, waarbij
— ook nu nog wel — gebruik werd gemaakt van de plantstok, noch (J.)
of náchá (K.) of nárè (N.). Het is een onversierde stok, circa 1½ meter
lang en vervaardigd van suan-hout. Zowel mannen als vrouwen maken er de
plantgaten mee, nách-chuat. Intussen waren ook de gezinstuinen binnen de
grote dantuin afgepaald; deze begrenzingen noemt men ti (J.) of bwáná
(K.); de palen waren niet versierd. Het planten heette wásòl (J.) of
1 ) 59; p. 154/135 en 157.
2 ) 28; p. 321.