Untitled - Stichting Papua Erfgoed

179
four dogs are shown, whilst the head and the tail of the bird entirely remind
one of the Utrecht specimen. In the case of No. 932/15 the head with the small,
square-shaped addition must, according to my experience, be taken for the head
of a crocodile." 1)
De voornaamste voorwerpen zijn de trommen en de fluiten. De trommen
werden vervaardigd in de tempel, door uitholling van een stuk hout door middel
van vuur, waarna het aanbrengen van snijwerk en van het leguaan-trommelvel
volgde. Slechts in de tempel werden deze trommen geslagen, daarbuiten
gebruikte men alleen bambu-trommetjes; vrouwen en kinderen mochten ze niet
zien, evenmin als de fluiten trouwens. De trommen van Tabati-darat heetten
Namanuk (= watervogel?), de voornaamste der trommen, Jachoi (de „vrouw"
van de vorige), Chábètj (= splitser, deler), Naschemanti (= rauwe sago) en
Jouwé (d.i. de naam van de trom-koper, zei men). Eerstgenoemde trom, van
fraai snijwerk voorzien, wordt thans ten huize van het adathoofd Chamadi bewaard;
de eveneens besneden trom Naschemanti zag ik in het „mannenhuis" van
Tabati-darat hangen.
Bijzonder sacraal waren de tempelfluiten, die niet door vreemde bezoekers
mochten worden aangeraakt of bespeeld, en ook nooit door vrouwen en kinderen
mochten worden gezien: bij overtreding van dit verbod zouden zij sterven.
Vandaar dat het vroeger uiterst moeilijk was, zulke fluiten van de bevolking te
kopen. De belangrijke positie van de fluiten in het ritueel blijkt verder nog uit
het feit dat het gehele karawari-huis wel werd aangeduid met de naam ukòb
of wòchòb, d.w.z. fluit; de Chamadi-tempel had echter nog een eigennaam,
die van de voornaamste fluit, namelijk Pëtauw of Ftauw. Werden de kleine
fluiten in mandjes bewaard, die aan de nokbalken hingen, de belangrijke grote
fluiten werden op pennen in de centrale tempelpaal gestoken. Meestal werden
de fluiten slechts gedurende de nacht geblazen, soms wel eens overdag, doch
dit was abnormaal. Zo veroorzaakte Van der Sande grote schrik bij alle mannen
te Nachaiba, toen hij aldaar omstreeks 6 uur 's morgens in de tempel op een
fluit blies.
Afgezien van een verschil in lengte der fluiten, kan men ook onderscheiden:
1) fluiten die aangeblazen worden aan één eind, waar zich dan een uitstekend
lipje, arau, bevindt. 2) fluiten met een blaasopening aan de zijkant
van de fluit. Beide fluit-typen waren in gebruik in ons studiegebied; het bespelen
van de eerste soort vereiste veel inspanning terwijl dat van de tweede aanzienlijk
lichter was. Op beide soorten werd wel eens versiering aangebracht
hoewel niet dikwijls; ook waren er wel casuaris-veren kwasten aan bevestigd of
was een uiteinde versneden tot een aantal scherpe punten, waardoor het aan een
bek deed denken. Men onderscheidde de fluiten —wat in dit geval waarschijnlijk
wil zeggen de demonen die er door „spraken" of „weenden" — in lieflijke
en kwaadaardige. De fluiten van gelijke lengte werden steeds paarsgewijze
geblazen.
Naar de lengte werden de fluiten ingedeeld in drie of vier groepen, d.w.z.
naar zekere lichaamsmaten, zoals de lengte van een uitgestrekte mannenhand, de
lengte van onderarm + gestrekte hand, de lengte van een gehele mannenarm,
en soms nog de lengte van een volwassen mannenbeen( van de heup tot de
grond). Wirz geeft daarvan een schema, dat ik gecontroleerd en aangevuld
heb 2 ):
1 ) 59; p. 71.
2 ) 72; p. 332.