Untitled - Stichting Papua Erfgoed

70
tussen beide dorpen. Door het Bestuur werd toen Kaju Indjau in het gelijk
gesteld. Een aantal Tabati-mannen werd veroordeeld te Manokwari en te Ternate,
waar een deel van hen in de gevangenis stierf, slechts 5 mannen keerden
in Tabati terug.
Het door Wichmann vermelde perceel Paté was van de Kaju Indjau-groep
Chai, welke groep in de loop van 1952 is begonnen bij die plek een eigen
gehucht te bouwen, boven eigen water en aan eigen land, te Piráro, aan de
noordkant van de Hollandia-baai en ten oosten van de Oranje-garage. Voor de
oorlog woonden de Chai's aan de kust ter hoogte van de vooroorlogse steiger.
3 Aard der rechten Betrof het bovenstaande voornamelijk het aangeven
van de grenzen der clan- en dorpsarealen, thans een en ander nopens de rechten
die de bevolking ten aanzien van grond en water erkent. Deze rechten zijn
eenvoudig Iedere man mag tuinieren binnen het gebied van zijn clan, na
kennisgeving aan het clanhoofd, vissen mag hij in de open zee en het gemeenschappelijk
viswater en tevens in dat van andere clans (Pui, Chai, enz ) na
verkregen permissie Voor vreemden geldt, dat zij — na gevraagde toestemming
— meestal wel mogen vissen of een tuin aanleggen, d.w.z. één maal
vissen en één maal planten/oogsten. Het maken van tuinen met overjarige
gewassen was dus niet geoorloofd. Een zelfde regeling gold met betrekking tot
het verzamelen van rotan en klapperbladeren. Overtraden vreemdelingen, nietdangenoten,
deze bepalingen dan was men zeer gebelgd, vernielde zulk een
onrechtmatig aangelegde tuin, maar doodde of beboette de overtreder niet. Dat
zei men tenminste. En soms mochten met-clangenoten blijkbaar wel overjarige
tuinen aanleggen; dit was dan echter slechts toegestaan zolang zij aldaar woon
den, daar bij hun sterven of vertrek de gewassen de clan toevielen.
Het bergland was vroeger feitelijk „niemandsland", grenzen kende men er
theoretisch, maar niet in de praktijk, en er mocht vrij gekapt, gezameld en
geladangd worden.
Normaal is dat tuinen en visrechten vererven van vader op zoon(s); indien
er geen zoon is erven dochter(s) en lader's broer. Alles blijft dus zoveel moge
lijk binnen de patrihneale clan (zie ook volgende paragraaf). Individueel bezit
komt voor, zo deelde men mee dat de sago-palmen die bij Base G waren aangeplant
daardoor persoonlijk of gezins bezit waren Andere sago complexen
daarentegen waren clan of dorpseigendom, evenals sommige klapperdusuns
(bijv. op Kaju Indjau).
Dat de adathoofden meer dan gewone invloed hadden, bleek reeds uit het
geen elders werd behandeld Halie bericht zelfs 1 ), maar zonder een bepaald
dorp te noemen „Vooral inzake grondrechten blijkt de sterke positie van den
ondowafi (= adathoofd. G.). Geen duimbreed van dien grond valt buiten
zijn toezicht, over de niet bij de familie's in gebruik zijnde terreinen (d.i. het
niemandsland. G. ) beschikt hij naar willekeur, het houtgewas, zelfs het wild
behoren hem toe Verlaten tuinen worden onmiddellijk weer bij zijn domein
gevoegd, al blijven ook de overjarige gewassen het eigendom van dengene die
ze heeft uitgeplant. Verhuren en vervreemden van den grond is zijn goed recht,
doch wordt aan het Sentanimeer in den regel eerst na overleg met de koitero's
toegepast." Halie's beschrijving geeft een overdreven beeld van de vroegere
hoofdenmacht t a v grond-aangelegen heden, zelfs aangaande de macht van Cha-
————
1 ) 28: p. 321