Untitled - Stichting Papua Erfgoed

Het blijkt wel dat de meeste, althans de belangrijkste, groepen zowel luchtals
waterdieren tot hun totems rekenen. Het dualistische element dat wij reeds
eerder opmerkten manifesteert zich dus ook hier. Toch zijn er wel enige typerende
groepen, bijv. Sanji, die geen vissen mag eten, Soro die geen vogels mag
eten, Makanowé/Jouwé die zeer nauw met zeedieren zijn gelieerd, Meraudje
(Indjeros) die totems heeft die met de maan-mythe in verband staan e.d.m.
Opvallend is verder dat ten aanzien van de totems wel het eetverbod bestaat
(oseidji), doch dat slechts enkelen als werkelijke (mythische) voorouders worden
beschouwd. In de meeste gevallen gaat het als met de oorsprong van de
groep Chai, ontstaan door een mythisch gebeuren met de hamerhaai (vide
bijlage A, 16), of die van de zeekoe-totem van Jouwé — aangeduid met abo,
voorvader — aan welk dier oudtijds een Jouwé zijn leven dankte bij een schipbreuk,
waarna hij door een zeekoe op de rug werd genomen en aan land
gebracht. Misschien waren zulke voorvallen belangrijk genoeg om als 't ware
een zekere verwantschap, een verbondenheid, te doen ontstaan. — Of de verschillende
feestversierselen (armbanden, oorhangers, kammen, enz.) ook nog
verband hielden met diverse totemtekens en daardoor dus clansgewijs verschilden
is mij niet bekend.
E. De priester-medicijnman en de magie. Hoewel in deze samenleving elk
mannelijk gezinshoofd min of meer bedreven was in het toepassen van bovennatuurlijke,
sociaal gunstige en sociaal ongunstige praktijken, door in contact te
treden met eigen of andere demonen, utèb, waren er toch wei uitblinkers,
specialisten zou men kunnen zeggen, die hun bovennatuurlijke en medische
kundigheden overdroegen op hun oudste zoon, zodat dus werkelijk van medicijnmannen
gesproken kan worden. Deze deskundigen bij ziekten en andere
rampen werden meestal ook gebruikt bij vrede-sluiten, de tuinbouw e.d.m. en
verrichtten dus priesterlijke bezigheden, zowel als tovenaars-praktijken. Reeds
Van Hasselt schreef 1 ) dat de medicijnman zowel zieken trachtte te genezen als
onzichtbaarheidsmedicijn gaf voor het plegen van een moord: alweer een
dualistische eenheid.
Toch was de functie van priester-medicijnman niet van zoveel belang dat
voor persoon en werk aparte benamingen ontstonden. Men kan de man een
naam geven al naar zijn activiteit van het ogenblik, bijv. hem umroritj-char
noemen als hij met het tuinritueel bezig is. Ook de opmerking hierboven dat
het ambt van priester-medicijnman erfelijk zou zijn en voornamelijk aan enige
mannen bekend, behoeft correctie, waardoor het in exclusivisme zal dalen. Het
kwam namelijk voor dat men bij iemand kon leren hoe men zo'n specialist
moest worden, hoe men een urèb kon verwerven. Meestal ontving dan een
groepje volwassen jongemannen (en over de grens in het Australisch gedeelte
ook vrouwen) tezamen les. Dat duurde twee a drie maanden, gedurende welke
tijd weinig gegeten maar veel gedanst en geleerd werd. In deze periode waren
de leerlingen in bladeren gehuld en zwart bestreken. Er moest voor het onder-
') 31; p. 117 en 30; p. 20-