Untitled - Stichting Papua Erfgoed

33
voorkomt (Numfoor, Manikion, Ajamaru, oorspronkelijk te Wandamen, ]aur,
Ambai, Waropen). Bij dezelfde clan werd in het huis van de dode ook het
pijlspel beoefend, fèmbi-fèmbi (nátuk) = pijlen, waarbij door vrouwen
met kleine pijltjes op een stam van zacht hout geschoten werd. Sommige publicaties
melden dat in deze periode ook een beeldje van de overledene — in de
trant der korwar's van de Geelvink-baai — werd gemaakt; dit is evenwel
onjuist.
Vóór de begrafenis plaats vond, werd op het tempelplankier een dansfeest
gehouden, doch blijkbaar gold dit slechts voor de voornaamste clans, zoals voor
Chamadi te Tabati, voor Sibi (met Soro) en Jouwé I te Kaju Indjau en voor
Pui te Kaju Batu. Voor andere clans golden andere regelingen. Zo deelde men
mede, dat bij een sterfgeval in de groepen Jouwé II of Chai (Kaju Indjsu)
alles juist heel stil moest zijn in het dorp; men mocht bijvoorbeeld geen hout
hakken, niet schreeuwen, e.d. Bij dit dansfeest speelden de vrouwen een bijzonder
belangrijke rol, zowel te Kaju Indjau als te Tabati. Zowel voor overleden
mannen als voor vrouwen vierde men zulke feesten in de tempel en op het
plankier. Behalve gedanst, werd er door de mannen ook een dodenmaal gehouden.
1 )
Op de bijzondere positie van het adathoofd, cbarsori, van Tabati werd reeds
gewezen. Geen wonder dus dat zijn overlijden en begraven met uitvoeriger
plechtigheden (volgens Van Hasselt charoi genaamd; 2 )) gepaard ging dan
dat bij een gewone sterveling het geval was. Een aardig —- hoewel wat oppervlakkig
— verslag van zulk een charsori-overlijden geeft ons Van Hasselt die
ooggetuige was van het verscheiden van het hoofd J. Chamadi in de nacht van
25 op 26 Augustus 1908. Bij een dergelijk sterfgeval behoorde volgens de
gewoonten iemand te worden gedood (nl. „zijne bedienden", naar Van Hasselt
meedeelt 3 ); dus de rowes ); dit werd toen echter door de posthouder op
M tu Debi verboden, doch volgens mijn Indjeros-informanten is toch clandestien
een vreemdeling te Holthaekang vermoord.
Van Hasselt schrijft nu 4 ): „Tot mijn verbazing klonken in den morgen
geene klaagtoonen meer van Tobadi. Integendeel, we vernamen gezang en we
zagen mannen en vrouwen dansen op het plankier van de karrewari. Ik liet er
mij heen brengen, en ik kwam juist toen het de beurt der vrouwen was. In gesloten
gelederen marcheerden ze al zingende over het bedoeld plankier — plots
hielden ze zich stil, stonden dan op ééne plaats te zingen en te trappelen,
maakten dan weer eene wending, de groep splitste zich dan weer in twee deelen.
Daar was niemand die dirigeerde en toch scheen alles op commando te gaan.
Alleen waren twee oude vrouwen bijzonder in actie. Ze zwaaiden met een lang
stuk geklopte boomschors, manoeuvreerden met armen en bovenlijf, dansten
samen of soms met den ganschen groep. Alle deelneemsters aan den dans
waren gekleed met een sarong van geklopte boomschors, zeer donker van kleur,
met een band om de heupen vastgehouden." Ook droegen ze vele sieraden aan
armen, oren en neus, om de hals en over de borst.
De volgende aanvulling hierop kreeg ik te Indjeros, eveneens van een ooggetuige
van dit zelfde dodenfeest. Bij het overlijden van de charsori — wiens
lijk met rode aarde wordt ingewreven — komen de vrouwen van alle kanten,
1 ) Vgl. 15; p. 1269 en 59; p. 300
2 ) 33, p. 21
3 ) 33; p. 20.
4 ) 31; p 118-122. Zie ook 29, p 88-92