Untitled - Stichting Papua Erfgoed

267
motieven voor het tempeldak over te nemen en te Tabati aan te brengen, op
voorwaarde evenwel dat de motieven voor de binnenversieringen van de tempel
Jouwé's eigendom bleven. Jouwé ging te Kaju Indjau wonen bij de Sibi-groep,
op voorwaarde dat: a. hij zijn voorrechten zou blijven behouden en baas zou
blijven over zijn eigen mensen; b. hij zijn eigen karawari-fluit (Siènti) mocht
blijven gebruiken. Later kreeg Jouwé er nog de rechten van de uitgestorven
Mót(u)-groep bij.
Makanowé wilde echter niet blijven; hij voelde zich door Sibi bedrogen en
werd door Tiache Pui meegenomen naar Kaju Batu, daar Pui medelijden had
met de belaagden. Deze Makanowé heette Siri; hij kreeg een deel van de grond
en de rechten van de Pui-groep, het „rechter" (zuidelijke?) einde van het dorp,
en huwde met Chenai Pui. Toen laatstgenoemde oud geworden was, veranderde
zij in een grote kruik, die bewaard werd ten huize van de Makanowé's tot zij
in de oorlogsjaren is gebroken en verdwenen.
(Verhaald door Daniel en Nicolaas Jouwé).
18. Het verhaal van Nachaiba (Maro en Toto).
Er leefde eens op het eilandje Pulau Kelapa of Matanti (of Jòcharo?), bij
Kaap Ormu, een man die Boko (Bocho) heette. Van over zee kwamen toen
twee vrouwen, Meriang (Maro?) en Fouw Ratecha, die bij Boko bleven wonen.
Boko huwde met de oudste, maar pleegde later overspel met de jongere zuster,
die zwanger werd. Om verdere onplezierigheden te voorkomen verlichtte de
oudste zuster voortaan 's nachts met fakkels het hol waarin zij leefden.
Na enige tijd verhuisden Boko en echtgenote naar Mamate, een grote vijver
bij Nachasauw(a) op de vaste wal; de jongere zuster volgde en nam het huisraad
mee. Zij bleef echter wonen op de plek Cheredjaibo. Het echtpaar zat met
de moeilijkheid dat bij gebrek aan potten, e.d. geen voedsel gekookt kon worden.
Daarom keerde Boko terug naar Cheredjaibo, maar Fouw wilde niets van
Boko weten en smeet woedend alle potten, van de rotswand omlaag. Men kan
daar in het water nog een aantal stenen zien die op kruiken en schotels lijken:
de versteningen van het weggeworpen vaatwerk.
Boko en Meriang bleven bij Mamate wonen. Veel later, toen het dorp al
dicht bevolkt was, brak een ernstige pokken-epidemie uit, waardoor velen
stierven. Nadien verhuisden de overgeblevenen naar kaap Joruchaitjo (Jouwéchoi),
waar echter een hevige ruzie ontstond over een varkenshart. Men had
namelijk het varken Achari — dat manden met voedsel en brandhout had omvergegooid
— gedood, en na terugkeer in het dorp kregen bij de verdeling de
thuisgeblevenen ook hun portie. Evenwel kwamen later nog anderen thuis van
het werk elders, bijv. Iri-t rau, en voor die was er niets meer. Een ruzie was
het gevolg, uitgroeiend tot een ware broederoorlog.
Nu was er een zekere man, Aja, van Sentani, die, zoals gewoonte was, in het
karawari-huis logeerde. Toen nu een woordenwisseling over de varkenskwestie
in de tempel ontstond en deze Aja geslagen werd door Iri-t rau, was men zó
verontwaardigd daarover, Iri verwijten makende, dat de gemeenschap zich verdeelde
en de dorpjes Teis rau en Teigas rau ontstonden, op de heuvelhelling
Ruma Tuchurchwa, ten zuidwesten van Nachaiba. — Al deze drie dorpen hadden
een karawari-huis. Daar de helling zich niet bijzonder leende voor dorpsuitbreiding
trokken (na 1903) Teis serau en Teigas rau later naar de vlakte ten
westen van kaap Joruchaitjo, waar ze nu nog wonen in het dorp bekend onder
de naam Wari of Ormu-besar. (Verhaald door Pontius Raté).