Untitled - Stichting Papua Erfgoed

83
B. Het huis c.a. I. De tegenwoordige dorpen zijn alle samengesteld uit
een tamelijk gelijk gebouwd soort huizen op palen, vierkant tot langwerpig van
vorm, meestal met een apart keukentje opzij of achter het huis, steeds met een
open voorgalerij aan de „straat"-kant. Het overige van de woning is ingedeeld
in een grote kamer waarnaast een aantal grotere of kleinere kamers, door deuren
te betreden, zijn afgesloten. Voorgalerjj en „zaal" lopen veelal ineen; men
werkt daarin (prauwenmaken, netten breien), viert er feest, enz. Van het
bijgebouwtje dat voor keuken dient, is meestal een deel bestemd voor W.C./
badhokje. De voorgalerij is voornamelijk het verblijf voor de mannelijke
bewoners, overdag tenminste, benevens dat voor de bezoekers; de vrouwen ziet
men tamelijk weinig, zij verblijven binnenshuis meestal in de keuken.
Een aantal benamingen voor huisonderdelen, genoteerd te Nachaiba volgt hier
(tussen haakjes de Kaju-namen): het sago-palmblad-dak heet nátó, de sagoblandnerf-wand
heet pónangká (riri), de trap heet tètè (tjarè), de deur átámá
(támá), het raam átámá-mánája (támá-mójámé), de huisvloer tárò (sáró), de
nokbalk fari, de vier hoekpalen tussen aarde en vloer heten didjásá, de vier
hoekpalen tussen vloer en dak wacbrai, de overige staande wandpalen taugwana,
de horizontale daklatten máro-máro (idem; betekent: steunsel), de verticale daklatten
onanè, de onderste horizontale daklatten rànlárè, enz.
Versieringen waren aan de huizen niet te zien behalve aan de einden van de
dak-nok-balk en op de zijribben, waar dikwijls uit zink geknipte vogels
(chrei = meeuw genoemd; te Kaju Indjau chat(a)) of onherkenbare figuren
waren aangehecht; het tjaimba-dak te Kaju Indjau en enkele huisnokken te
Indjerau en Teis rau/Teigas rau waren evenwel nog „ouderwets" versierd. Een
bepaalde betekenis hadden de zinken „vleugels" niet, zeide men; voorheen
waren deze van hout geweest. Het huis van Willem Meraudje te Tabati-laut
toonde verder een aan de dakrand hangende houten „tand"-versiering, VVVVVV,
ar = wolken, hemel geheten. Oudtijds kon men in de daken van sagopalmblad
ook banden of golfstroken zien die in vorm en aantal verschilden naar
gelang de groep waartoe de huisbewoner behoorde; deze figuren heetten ook
chat of fauk-náluk (= vleugeltje).
2. Een uitzondering op dit alles, wat woningmodel en versiering betreft,
vormt de woning van het adathoofd Petrus Chamadi te Tabati-darat. Oorspronkelijk
lag diens huis dicht bij het karawari-gebouw van dit dorpsdeel. Tijdens
de oorlog weggebombardeerd, is nu tegenover de vroegere plek zijn huis opnieuw
opgetrokken, met en bas-relief versierde hoekpalen, kozijnen, e.d., fraai
beschilderd in de overal traditionele kleuren zwart, wit, rood (en geel). Bovendien
was men — in 1954 — bezig een 30-tal figuren uit hout te snijden en te
beschilderen om die later in het dak van Petrus' huis aan te brengen. Deze
figuren, ajòn of uchrang, waren van dezelfde aard als die welke vroeger
op tempel en tjainpa te zien waren, bijv. vissen (met de kop dakwaarts
gericht), casuarissen met mannetjes aan het staartcinde (met de kop naar buiten
gericht), enz. De wandpalen van het huis zijn o.m. versierd met vogel- en
leguaan (from- snijwerk en verder met snubun (?), dbai-tsjui (geraamte
van de zwaardvis), chenjau (ophanghaak), namanuk (vogelsoort),
námch k (slangachtig wezen), e.d. In de voormalige woning van dit hoofd
had men nog andere versierde palen met bepaalde betekenis (zie hierna).
Men deelde mij mee dat deze woning gebouwd was door het gehele dorp
Tabati (feitelijk had Indjeros ook moeten helpen, doch dit had verstek laten
gaan), nl. kamer 1 door groep Meraudje, kamer 2 door groep Chasor (of