Untitled - Stichting Papua Erfgoed

115
in de tempel gereed gemaakt (dit beweerde men te Kaju Batu) en versierd
met vruchten en bladeren die gevlochten waren tot versierselen die de Pleiaden
en de Gordel van Orion moesten voorstellen, geplant. Deze opgetuigde stokken
(„als een soort parasol", verduidelijkte men) heetten s chòbu.
Waarschijnlijk zag De Clercq einde October 1887 op Kaju Indjau de overblijfselen
van zulke stokken, toen hij schreef 1 ): ,,Op het eilandje van Kajo
verhieven zich houten staken, waaraan gedroogde bladeren wuifden; men zeide
dat dit vroegere begraafplaatsen waren, nu echter verwaarloosd". Hetzelfde zal
ook Wichmann wel gezien hebben in 1903 op Indjemòch-indjemoch, de heuvels
ten noorden van Tabati, namelijk talrijke hoge — aan bomen bevestigde —
stokken, „deren Enden mit Blatrwedeln verziert sind". 2 ) Zelf zag ik bovenvermelde
s chòbu in November 1953 in de binnenbaai en rond het dorp Pujo
(Sentani). — Overigens doen deze „parasols" sterk denken aan de van overal
ter wereld bekende wens- of levensbomen. 3 )
D. Voedsel en genotmiddelen. Het menu der baai-bevolking — reeds
vroegere schrijvers merkten het op — bestond en bestaat uit verse of gerookte
vis, tripang, sago, pisangs, suikerriet, klappers, mangga's, komkommers, ubi,
këladi, nog andere vruchten en knollen, en casuaris- en varkens-vlees. De varkens,
wilde of tamme, werden voorheen veelal gegeten in het karawari-huis,
waar ook de kaken der dieren werden opgehangen; de vrouwen kregen er niets
van. Zo ging het soms ook bij de visverdeling. Men houdt tegenwoordig tamelijk
veel tamme varkens; iets wat trouwens al in 1875 Beccari opviel. Ook
houdt men er wat kippen op na. Verder at (en eet?) men wel slangen. De
sago bewaarde en bewaart men thuis in een soort manden van gevlochten bladeren.
Oorspronkelijk, aldus Wichmann 4 ), kende de bevolking geen gebakken
sago; men at dus alleen sago-pap. Alle reizigers melden dat de bevolking —
vergeleken met elders — het voedsel en het aardewerk voor de bereiding zeer
zuiver hield.
At men vroeger meestal tweemaal, soms slechts eenmaal daags, tegenwoordig
geschiedt dit reeds dikwijls driemaal. Het menu ziet er ook enigszins anders uit
en bestaat uit veel vis, minder vlees, een weinig tripang, vrij veel sago (van
elders), tuinproducten, en winkel-artikelen zoals suiker, koffie, rijst e.d. In
Indjeros en Tabati zijn eenvoudige winkeltjes waar zeep, thee, sigaretten, lucifers,
blikmelk, eenvoudige jurkjes enz. te koop zijn. Bovendien komt iedere
week een Europese handelaar met zijn motorbootje suiker, brood enz. verkopen.
Genotmiddelen waren vroeger in hoofdzaak beperkt tot het roken van tabak
en het sirih kauwen; later zijn daarbij gekomen modern rookmateriaal en vooral
jenever. Oorspronkelijk — aldus vroegere bezoekers tenminste — kwam in deze
streken het gebruik van sagoweer of sopi niet voor; de handelaars en jagers
brachten hier einde vorige eeuw verandering in. Het genotmiddel bij uitnemendheid
— nóg voor de oudere generatie — was het kauwen van areca-noot,
een stukje sirih-vrucht, en daarbij wat kalk; dit alles wordt bewaard in een om
de hals hangende draagtas, waarin de kalk afzonderlijk in een kalkkoker, de
vrucht van de Lagenaria, is geborgen. Deze kalkkalebassen, nau-fauge (J. en K.)
of ransanu (N.), waren dikwijls met aardige figuren bekrast — die dan werden
1 ) 15; p. 1269.
2 ) 69; p. 168.
3 ) Zie bijv. H. Bergema's dissertatie: „De boom des levens in Schrift en historie". 1938.
4 ) 69; p. 160, noot 2.