Untitled - Stichting Papua Erfgoed

149
werd aangebracht op borst, rug, armen, handen, boven- en onderbenen, voorhoofd,
wangen en kin, doch bij de mannen bleven de beide laatste onversierd.
Men sloeg de figuren eerst met sago-doorns en een soort hamertje in de huid
en wreef daarna, roet van verbrande hars, chan in de wondjes. Het bloed en
het zwartsel deden dan de tatouage figuur ontstaan.
Nog steeds veelvuldig voorkomend bij de mannen, op het voorhoofd, is de
idjruwèntuk, het vis oog, een cirkeltje van 2 of 3 cm middellijn. Volgens Van
der Sande 1 ) vond men dit teken ook op de handruggen, dijen en op de rug,
terwijl het somtijds niet rond doch boonvormig was. Welke betekenis gehecht
wordt aan dit motief — als er al betekenis aan gehecht wordt — is mij niet
bekend. Dat vrouwen er met mee versierd worden kan mogelijk verklaard worden
uit het feit dat visvangst mannen- en geen vrouwenwerk is. Te Indjeros
zag ik op het voorhoofd van Cornelis Meraudje een machauw visstaart in
plaats van een visoog.
Zeer veel ziet men ook nog, bij mannen vrouwen, het soba motief, voorkomende
op voorhoofd, wangen, kin, en de slapen en ook op de beide onderarmen.
In het merendeel van de gevallen bestaat de versiering uit drie evenwijdige
lijntjes Van der Sande zag het ook bij een Tabati-man vóór op de rechter
dij. Het verdient de aandacht, dat de lijn-versiering op de vis harpoen, de
mata, ook soba wordt genoemd.
Bij oudere mannen kan men op de rug nog de charrau, de kikker, zien.
evenwijdig aan de wervelkolom aangebracht en wel 25 cm lang (hoog), met de
kop omhoog Vooral in de Jotefa baai zag ik deze nog, juist zoals ook Van der
Sande ze weergeeft, wiens tekeningen ik hierbij overneem Genoemde auteur
meent dat deze figuur meer op de rechter- dan op de linker rughelft voorkwam.
Als charrau, kikker, beeldt hij ook een op een voorhoofd opgemerkte
figuur af, die m.i. identiek is met de door mij getekende chrei-vogel. Deze
cbrei of machrei zag ik op bovenarm, borst en voorhoofd, dikwijls op een
tak zittende, waarom de gehele figuur kortweg ma-ai (vogel tak) genoemd
werd Slechts geeft Van der Sande een vloeiend figuurtje weer, terwijl ik meer
hoekige lijnen waarnam.
Enige malen zag ik bij mannen de fèmbi-versiering, de boog c a , in Van
der Sande's tijd nog „very commonly used." Terwijl volgens hem de boog,
boogpees en pijl slechts op de rug werden aangebracht — en wel uitvoeriger te
Tabati dan te Indjeros, wat hij uit de overheersende positie van eerstgenoemd
dorp meent te kunnen verklaren — zag ik er te Kaju Batu de borst van een
Jouwé mee gesierd.
Vrij dikwijls zag ik ook op vrouwengezichten de maramanga, een schelpje,
meestal op het voorhoofd, een enkele maal op de neus. Het is een hoekig motief,
blijkbaar een opengeklapte schelp voorstellend
Veelvuldig, blijkbaar slechts bij vrouwen, zag men op de gezichten, soms
uitsluitend, stippen, p tong, d.w.z. vliegen, op de wangen, de slapen en bij
de mondhoeken.
Soms, namelijk bij de buiten ooghoeken van vrouwen, was een soort „kraaiepoot"
aangebracht, welke ook werkelijk ma sadji (K.B.) of ma-ijèchròkò
(K.I.), vogelpoot, werd genoemd.
Te Kaju Batu zag ik bij een vrouw op iedere wang tot naast de mondhoeken
een slangachtige lijn. Men noemde deze golflijn tahai-brówárè, d.i. rustige
') 59, p 41 vlg