УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

110
Kako {to e poznato, vo po~etokot sredstvata za javno informirawe,
spisanijata, u~ebnicite i drugite izdanija na albanski jazik
vo R. Makedonija se upotrebuvaa za {irewe i za usvojuvawe na standardnojazi~nata
norma kaj nas. Sredstvata za masovna komunikacija i
mediumite pretstavuvaat tribina na {irokite narodni masi vo koi
sorabotuvaat profili od razni oblasti i profesii, pravnici, ekonomisti,
lekari, publicisti, literati i sl. Golem del od ovie profili
kaj nas so sredno i visoko obrazovanie se steknale na makedonski ili
na srpski ili hrvatski jazik, taka {to vo pi{anata re~ upotrebuvaat
leksi~ki dijalektizmi, lokalni formi i sintaksi~ki konstrukcii na
spomenatite jazici.
Pokraj dopisnicite koi pi{uvaat na makedonski jazik, kako izvor
za informirawe na makedonskata javnost vo Republika Makedonija za
nastanite vo zemjata i vo svetot, mas-mediumite (elektronskite i
pe~atenite) vo golema mera se slu`at so razni informacii od agenciite;
ATA (Albanska telegrafska agencija), RTV Albanija, Alsat, TV
Era kako i dnevniot pe~at na albanski jazik: laka, akti, Lajm i dr.,
{to zna~i eden del na vestite i drugite informacii vo sredstvata za
javno informirawe na makedonski jazik se preveduvaat od albanski
jazik.
I pokraj bliskite jazi~ni vrski i kontakti kade {to jazi~nata i
leksi~kata interferencija doa|a do poln izraz vo makedonskiot i vo
albanskiot jazik, kako balkanski jazici, sepak vo nivnata gramati~ka
i sintaksi~ka struktura postojat bitni razliki, koi, ponekoga{,
prevodot od edniot jazik na drugiot i obratno go pravat navistina
problemati~en. Eden vakov problem se javuva koga pod vlijanie na
makedonskiot jazik ~esto se upotrebuva glagolska imenka vo albanskiot
jazik, koja e karakteristi~na i za drugite ju`noslovenski jazici, na
primer, sp.: Duhen t[ b[hen p[rpjeksje p[r gjetjen e zgjidhjeve t[ reja…, p[r
ruajtjen dhe p[r mbrojtjen e standardit dhe p[r ruajtjen e nj[ strukture ekonomike…Ovie
konstrukcii koi se nepravilno upotrebeni vo albanskiot
jazik, treba da se zamenat so pravilnite glagolski formi i konstrukcii:
Duhet t[ b[hen p[rpjekje p[r t[ gjetur zgjidhje t[ reja ili so kowuktiv t[
gjenden…me|utoa, nikako:…p[r gjetjen, p[r t’i ruajtur dhe p[r t’i mbrojtur
objektet e r[nd[sishme..., p[r t’i kryer detyrat e parashtruara (a ne:… p[r kryerjen)
p[r t[ mbrojtur standardin dhe p[r t[ ruajtur nj[ struktur[ ekonomike, a ne: …p[r
mbrojtjen dhe p[r ruajtjen i dr. Sli~en problem se javuva i koga pogre{no
se upotrebuvaat i ~lenuvanite pridavki od tipot: i mundsh[m (mo`en),
i ardhsh[m (iden) i dr., na primer, sp.: Si kandidat i mundsh[m p[r kryetar u
propozua…(Kako mo`en kandidat za pretsedatel be{e predlo`en…).
Ovaa konstrukcija na albanski jazik bi tebalo da glasi: kryetar u
propozua a ne: kandidat i mundsh[m p[r kryetar… {to na makedonski jazik
sosema e pravilno upotrebena.