УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

111
Vo jazikot na sredstvata za javno informirawe ~esto sre}avame
izrazi i sintaksi~ki konstrukcii koi ne samo {to ne se vo duhot na
jazikot i lo{o zvu~at tuku ponekoga{ se i nejasni, konfuzni i sl., {to
zna~i ne se standardizirani, normirani. Ne se dovolni samo pravopisnite
i gramati~kite pravila i propisi tuku i izborot na adekvatnite
zborovi i izrazi i toa kako vo originalnite trudovi taka i vo
prevodite. Me|utoa, i pokraj mnogute napori i usilbi za ~ist standarden
jazik, vo mas-mediumite na makedonski jazik se dosta ~esti frazeolo{kite
izrazi, kalkite i pozajmenite sintaksi~ki konstrukcii.
Pra{aweto za pravilnata upotreba na albanskiot i na makedonskiot
jazik vo javnoto op{tewe e postojano aktuelna tema. Vo jazikot
na sredstvata za javno informirawe kaj nas pod vlijanie na albanskiot
jazik, nekoi glagoli se upotrebuvaat vo pasivna i vo refleksivna forma
namesto vo aktivna. Vo albanskiot jazik, kako i vo drugite jazici, me|u
drugoto, ima t.n. naso~ena sintaksi~ka vrska na zborovite i vo
sintagmite i vo raznite frazeolo{ki izrazi. Taka, pod vlijanie na
albanskiot jazik i vo jazikot na pe~atot i elektronskite mediumi mnogu
~esto pogre{no se upotrebuvaat jazi~ni konstrukcii koi ne se vo duhot
na makedonskiot standarden jazik. Vo albanskiot jazik dosta se ~esti
slu~aite koga od edna sintagma ili frazeolo{ki izraz se formiraat
sostavni zborovi (kompozitumi) i derivati, kako, na primer: sy i zi / syzi
(crnook) syzez[, (crnooka) bel i holl[, belholl[, (tenka vo snagata, vitka
devojka) ili kam shpres[ = shpresoj, (imam nade`, se nadevam) kam frik[ =
frik[sohem (imam strav, se pla{am) i dr. Vo frazeolo{kiot izraz Ju
falemnderit (Vi blagodaram) {to bukvalno zna~i Vi se klawam za ~esta,
glagolot se upotrebuva vo pasivna forma, dodeka imenkata vo dativ.
Me|utoa, vo sostavniot glagol fal[nderoj slo`enkata se oformuva vrz
osnova na vtoriot del na glagolot nderoj (po~ituva), koj{to se upotrebuva
vo aktivna forma vo albanskiot jazik, i mu odgovara direktniot
objekt, a ne indirektniot kako {to e vo makedonskiot jazik. Sli~na so
ova e i upotrebata na glagolot sh[rbej, vo pasivna forma sh[rbehem
(slu`am, se slu`am). Preveduva~ite vo mas-mediumite i u~ebnikarskata
dejnost ({kolskite u~ebnici) mnogu ~esto pri preveduvaweto ne se
trudat da najdat soodvetni i ekvivalentni zborovi, izrazi vo jazikot
na koj preveduvaat, tuku strogo se pridr`uvaat na izvorniot, t.e. na
originalniot tekst. Ista e sudbinata i na niza drugi glagoli vo
albanskiot jazik. Vakov e slu~ajot so glagolot sh[rbej (slu`i), koj vo
aktivna forma vo albanskiot jazik se preveduva so glagolot sh[rbej: I
sh[rbej atdheut (& slu`am na tatkovinata). Me|utoa, vo makedonskiot
jazik ovoj glagol vo pasivna forma ima i drugo zna~ewe, konkretno ima
zna~ewe na glagolot p[rdor (upotrebuva). Vo albanskiot jazik tipi~ni
kalki se izrazite: Sh[rbehem me mjete t[ ndryshme (Se slu`am so razni
sredstva). Isto taka, vo albanskiot jazik glagolot sh[rbej (slu`i) mo`e