УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

214
óïîòðåáà òîêìó íà îâî¼ ôîíò è ñîôòâåðîò øòî ãî ïðèäðóæóâà, êî¼
ïåðñïåêòèâíî ñòàíóâà èìàíåíòåí âî êîìï¼óòåðñêàòà îáðàáîòêà è èçäàâàœå
íà òåêñòîâè, ìîæå äà àíòèöèïèðàìå ïðîìåíà âî ìàêåäîíñêèîò ïðàâîïèñ,
ïðåêó ïðîöåñ íà áàâíî èñ÷åçíóâàœå äî öåëîñíî ãóáåœå íà îâàà ãðàôåìà
(èëè íå¼çèíà àëòåðíàòèâíà çàìåíà) 3 .
Ïðå¼óäèöèðà¼ è ¼à ïîòðåáàòà çà ïðîìåíè âî äåëîò îä ïðàâîïèñîò çà
êî¼ ãîâîðèìå, ïîòñåòóâàìå íà ïîñòî¼àíèòå ïðîìåíè âî èñòîðè¼àòà íà
ïèñìîòî, 4 óñëîâåíè îä òåõíîëîãè¼àòà íà ïèøóâàœåòî, îäíîñíî, óñëîâåíè,
ïðåä ñè, îä 1) ìàtåðè¼àëît íà êî¼ ñå ïèøóâàëî (êàìåí, äðâî, ãëèíà, ìåòàë,
âîñî÷íè ïëî÷êè, ïàïèðóñ, ïåðãàìåíò, õàðòè¼à è äð.) (Thompson 1912: 8-
38) è îä 2) èíñtðóìåítît ñî êî¼ ñå ïèøóâàëî (ïèñàëêè èçðàáîòåíè îä
êîñêè, ìåòàë, äðâî, òðñêà, ðàçíè ïåðäóâè, ÷åòêè÷êè è äð.) (îp. cit.: 39-43).
Ïîòñåòóâàìå íà ðàçëè÷íèòå íàñîêè íà ïèøóâàœå âî ìèíàòîòî, 5 íà äîëãèîò
ïàò ïî êî¼ çáîðîâèòå ñå îääåëóâàëå åäíè îä äðóãè 6 è íà ïîâå åâåêîâíîòî
óòâðäóâàœå è âîâåäóâàœå íà èíòåðïóíêöèñêèòå çíàöè 7 . Äîëãàòà è áîãàòà
èñòîðè¼à íà îáëèêîò íà áóêâèòå å ñîçäàäåíà ïîä äèðåêòíî âëè¼àíèå îä
òåõíîëîãè¼àòà íà çàïèøóâàœå. Capitalis quadrata, maiuscula, cursiva
minuscula, uncialis, semiuncialis, ñå äåë îä íàçèâèòå çà ðàçëè÷íèòå îáëèöè
àëôàáåò, êîè ñâåäî÷àò çà óñëîâåíîñòà íà îáëèêîò íà áóêâèòå îä ìàòåðè-
¼àëoò âðç êî¼ ñå ïèøóâàëî è èíñòðóìåíòîò ñî êî¼ ñå ïèøóâàëî (Novak 1980:
78 et passim). È âîâåäóâàœåòî íà ñàìîòî äåëåœå íà çáîðîâèòå íà êðà¼îò
3
Ìíîãó ñâåæ ïðèìåð, âî êî¼ ñå îãëåäóâààò íåãàòèâíèòå èìïëèêàöèè îä íåñåðèîçíèîò òðåòìàí íà
îâà ïðàøàœå, ïðåòñòàâóâà è äîñêîðåøíàòà ðàøèðåíà óïîòðåáà íà ïîïóëàðíèîò ôîíò MAC C Times
(è ñëè÷íèòå íà íåãî), âî êî¼ íàäðåäåíèîò çíàê íà ãðàôåìàòà çà ñïîìåíàòàòà êðàòêà çàìåíñêà ôîðìà
áåøå ïîñòàâåí íà îáðàòíàòà ñòðàíà. Çà æàë, ñî âàêà ïîãðåøíà ãðàôè¼à, îä ïå÷àò èçëåãîà ãîëåì áðî¼
êíèãè è ñïèñàíè¼à, êîè áåçäðóãî îñòàâè¼à òðàãè âî èñòîðè¼àòà íà ìàêåäîíñêèîò ¼àçèê.
4
Îïøòîïîçíàòî å äåêà è êèðèëè÷íîòî è ëàòèíè÷íîòî ïèñìî âîäàò ïîòåêëî îä ãð÷êèîò àëôàáåò, êî¼ å
àäàïòèðàí îä ôî¼íèêèñêîòî ïèñìî, à òîà, ïàê, å äîáèåíî îä åãèïåòñêîòî õè¼åðàòñêî (îêîëó îâà ïîâå å
ê༠Èëèåâñêè 2001: 19-101).
5
Ïîêð༠ñîâðåìåíèîò íà÷èí íà ïèøóâàœå – îäëåâî íàäåñíî (cf. Õåðîäîò II. 36, 4), èñòîðè¼àòà íà
åâðîïñêèòå ïèñìà ïîçíàâà è äðóãè íàñîêè íà ïèøóâàœå. Îñîáåíî èíòåðåñåí å íà÷èíîò íà ïèøóâàœå
áóñòðîôåäîí (cf. Powell 1994: 121 et passim), ÷åñòî êîðèñòåí íà íàòïèñèòå âî àðõàè÷íèîò è
ïðåòêëàñè÷íèîò ñòàðîãð÷êè ¼àçèê; íåãîâàòà ïîïóëàðíîñò ñå íàìàëóâà âî õåëåíèñòè÷êèîò ïåðèîä,
êîãà è ñîñåìà èñ÷åçíóâà.
6
Ðàçäåëóâàœåòî ìåƒó çáîðîâèòå è ðå÷åíèöèòå ñå ðàçâèâàëî ïîñòåïåíî; äóðè è îíàìó êàäå ïîñòîåëî
äåëåœå ìåƒó çáîðîâèòå, òîà íå ïîäðàçáèðàëî íóæíî ïðàçåí ïðîñòîð, òóêó áèëî áåëåæåíî ñî åäíà
èëè äâå òî÷êè, ñî òðè òî÷êè âî ôîðìà íà òðèàãîëíèê, åäíà, äâå èëè òðè âåðòèêàëíè öðòè èòí. Âî
íåêîè ñòàðè ïèñìà, êàêî åãèïåòñêîòî, êëèíåñòîòî ìåñîïîòàìèñêî, ñëîãîâíèòå ïèñìà âî Åãå¼îò,
ñàíñêðèòñêîòî è äð. çáîðîâèòå è/èëè ðå÷åíèöèòå íå áèëå ðàçäåëóâàíè (çà îâà ïîîïøèðíî ê༠Gaur
1984). Âàêâàòà sriptura continua, ïðàêòèêóâàíà âî ëàòèíñêèîò, à îñîáåíî âî ñòàðîãð÷êèîò ¼àçèê, êî¼a
èñ÷åçíàëà äóðè êîí ñðåäèíàòà íà ñðåäíèîò âåê, ñïîðåä åäíà òåîðè¼à, îïðàâäàíîñò çà ñâîåòî
ïîñòîåœå íàîƒà âî áåëåæåœåòî íà ñèñòåìîò ñàìîãëàñêè âî îâèå êëàñè÷íè ¼àçèöè (v. Saenger 1997).
Ñïîðåä èñòàòà òåîðè¼à âàêâèîò ñèñòåì íà ïèøóâàœå ñòîåë âî òåñíà âðñêà ñî ÷èòàœåòî íàãëàñ –
åäèíñòâåíîòî âî àíòè÷êèîò ñâåò, – ÷è¼àøòî çàìåíà (÷èòàœåòî âî ñåáå) áèëà îâîçìîæåíà äóðè îêîëó
VII â. ïî Õð.
7
Èàêî óïîòðåáàòà íà îäðåäåíè èíòåðïóíêöèñêè çíàöè âî ñòàðîãð÷êèîò ¼àçèê å çàñâåäî÷åíà âî íåêîè
ïîñòàðè ðàêîïèñè (IV â. ïð. Õð.), ïîñåðèîçíî ðàçâèåí ñèñòåì îä âàêâè çíàöè å ñîçäàäåí âî
àëåêñàíäðèñêèòå øêîëè (èçíàîƒàœåòî ìó ñå ïðèïèøóâà íà Àðèñòîôàí îä Áèçàíòè¼, c. 260 ãîä. ïð.
Õð.), ìåƒóòîà èñòèîò âî ïîëíà óïîòðåáà âëåãóâà äóðè îä IX â. ïî Õð. (v. Thompson 1903: 67-75).