nalgures - Asociación Cultural de Estudios Históricos de Galicia

A Orde do Temple na provincia de Lugo
Máis adiante nos ocuparemos do templo. O que resulta evidente é que os templarios estaban
presentes en Taboada antes de 1190, xa que primeiro terían que recibir a doazón e posteriormente
construír a igrexa, o que lles ocuparía algún tempo.
De todo isto deducimos que a implantación da Orde do Temple nas terras do sur de Lugo
comezaría na segunda metade do século XII, para ir aumentado pouco a pouco no XIII, o que
levaría á constitución da encomenda de Canabal.
Así, nunha concordia entre os templarios e Afonso XI, de abril de 1211, a Orde renuncia ao
preito que sostiña coa Orde de San Xulián de Pereiro, recibindo do rei, entre outros bens, in
Lemos, Canedo cum ecclesia et cum omnibus suis casalibus et pertinenciis 6 . Este Canedo
é a freguesía de San Miguel de Canedo, no concello de Pobra do Brollón (Lugo), anque na
Idade Media a advocación da parroquia era San Xurxo.
No século XIII, en data indeterminada, don Xil Sánchez, entre outras doazóns, deixa ad
milites Templi quantum habeo in Canaval et in Eires de Yusano 7 . Se a identificación de
Canabal é clara, non o é a de Eires de Yusano; quizais, por proximidade xeográfica, os bens
puidesen estar en San Miguel de Eiré (Pantón).
Pero teremos que agardar a mediados do século XIII para ter, no importantísimo documento
de 1244 xa mencionado, abundantes datos de índole xeográfica e organizativa. O documento
en cuestión, unha concordia entre o bispo de Lugo, don Miguel, e a Orde do Temple, que
celebraba un Cabido Xeral en Benavente, trata dos dereitos que o bispo e os arcediagos tiñan
nas igrexas propiedade da Orde na diocese de Lugo, e das prerrogativas dos templarios. Pero
dos aspectos xurídicos ocuparémonos despois. O que nos interesa agora é que no documento
aparecen nomeadas unha serie de igrexas, boa parte delas pertencentes á bailía de Canabal.
Estas, na nosa opinión, serían as seguintes:
– Santa María de Vilaoscura, no concello de Sober (onde celebran na actualidade o 2
de febreiro a festividade da Virxe Candeloria 8 , Virxe negra á cal os investigadores
da Orden do Temple amantes da súa posible faceta esotérica atribúen unha especial
predilección por parte da Orde).
6 Extr.: A.H.N, OOMM., San Juan, Lengua de Castilla, Inventario 121, fol. 30 v-31 r, en confirmación de Afonso X. Publica o
documento Julio González González: Alfonso IX, 2 vols., Madrid, 1944, vol. II, doc. 274, páxs. 370-272. Citan o documento,
entre outros, Pascual Martínez Sopena: La Tierra de Campos occidental. Poblamiento, poder y comunidad del siglo X al
XIII, Valladolid, 1985, páx. 311; Carlos Estepa Díez: “Encomiendas del Temple en Tierra de Campos”, Anuario de Estudios
Medievales, 11 (1981), páx. 703 e tamén en “La disolución...”, páxs. 146-147, anque equivocándose, posto que fala de
“Canedo, con su iglesia de Lemos”; Gonzalo Martínez Díez: Los templarios en la Corona de Castilla, Burgos, 1993, páx. 72;
Emilio González López: Grandeza y decadencia del reino de Galicia, Vigo, 1978, páx. 311; Cesáreo Fernández Duro:
Memorias históricas de la ciudad de Zamora, su provincia y obispado, Madrid, 1882, vol. I, páx. 458.
7 Pub. Miguel Romaní Martínez: Colección Diplomática do mosteiro de Santa María de Oseira (Ourense), 1025-1310, 2
vols., Santiago, 1989, vol. I, doc. 651, páxs. 608-699.
8 Véase: Enrique Fernández Llano: Descripción del término municipal de Sober, Monforte, 1977, páx. 121.
NALGURES • TOMO II • AÑO 2005 239