nalgures - Asociación Cultural de Estudios Históricos de Galicia

Pola entidade das propiedades, podemos aventurar a hipótese de que os templarios comezan
a asentarse no entorno de Sanfiz a finais do século XII ou comezos do XIII, recibindo os
bens pertencentes ao preexistente mosteiro de Sanfiz do Ermo, malia que non coñezamos o
documento de cesión.
Nada ten que ver con eles, como afirman algúns autores, a suposta pertenza de Portomarín 44 ,
ou Loio 45 , claramente da Orde de Santiago, como ben demostra Novo Cazón, e outros investigadores
46 .
Nós cremos que a chegada a Sanfiz do Ermo debeuse producir a partires, ou paralelamente,
á base templaria de Palas de Rei. A súa presenza nesta importante vila, situada no principal
camiño de peregrinación a Santiago quizais axudase a estimular as doazóns nesta comarca,
se é que non posuían xa o mosteiro e foi este o polo de atracción. En calquera caso, o aumento
dos bens xustificaría a constitución dunha encomenda, aínda que nunha primeira fase fose
o comendador da bailía de Faro, o persoeiro principal do Temple galego, quen xestionase os
bens. O certo é que Sanfiz goza dunha posición estratéxica. Por unha banda, está situado nun
lugar arredado, mesmo inhóspito –o propio topónimo Ermo amósao claramente, aínda que o
lugar concreto onde se encrava o mosteiro, como mesmo pode comprobarse hoxe, é paradisíaco–
mais a un paso do Camiño Francés, que leva aparellado o tránsito de persoas e
mercadorías, co parello relanzamento económico, e nunha área de úbedas terras que acolle a
outras institucións eclesiásticas importantes: a Orde de Santiago, a Orde de San Xoán, o
mosteiro de Ferreira de Pallares. Todo isto evidencia que a zona era o suficientemente atractiva
como para que todas estas institucións relixiosas se asenten nela, cumprindo funcións
hospitalarias, caritativas ou militares, aparte do propio interese económico fundado na posesión
de terras, casas, igrexas, etc. e o comercio.
2.3. Posesións
A Orde do Temple na provincia de Lugo
Da bailía de Sanfiz, igual que dos outros asentamentos templarios, dependían unha serie de
igrexas e diversas propiedades inmobiliarias e agrícolas, das que extraían recursos para o seu
sustento ou para financiar as actividades militares, tanto na Península Ibérica como en Palestina,
onde tiñan que manter importantes continxentes armados. Arredor destas posesións
xiraban un número indeterminado de homes e mulleres, ben vencellados a tarefas agrícolas
(laboratores), ben a tarefas militares (miles), que manterían con eles unha relación de
vasalaxe, a cambio da cal obtiñan a súa protección. Tamén, como non, algúns cregos seculares
exercerían as súas funcións sacerdotais nalgunha das súas igrexas, nas condicións que xa
vimos explicitadas polo miúdo no caso da bailía de Canabal.
44 Emilio González López, Grandeza y decadencia del Reino de Galicia, 2ª ed., Vigo, 1978, páxs. 311, 324 e 327; Victor L.
Villarabid: Sarria y el “Camino Francés”, León, 1991, páx. 109; Diccionario Madoz, vol. V, páx. 1092.
45 Álvaro Cunqueiro, Lugo, León, 1986, páx. 115.
46 José Luís Novo Cazón, El priorato santiaguista de Vilar de Donas en la Edad Media (1194-1500), A Coruña, 1986, páxs. 27 ss.
NALGURES • TOMO II • AÑO 2005 249