nalgures - Asociación Cultural de Estudios Históricos de Galicia

Carlos Pereira Martínez
– San Pedro de Canabal 9 .
– Espasantes (San Estevo de Espasantes, concello de Pantón, Lugo).
– San Xurxo de Canedo.
– Taboada.
– Santa Cruz de Asma (probabelmente a actual Santa Cruz de Viana, municipio de
Chantada, por onde discorre o río Asma 10 , e hoxe convertida nun santuario onde se
conservan os restos de frei Miguel González, predicador do século XII, compañeiro
de San Pedro Telmo 11 ).
– Nogueira (con toda probabilidade Santa María de Nogueira de Miño, concello de
Chantada; esta igrexa aparece documentada en 1230, cando o bispo de Lugo, don
Miguel, nomea árbitro entre unha disputa entre a priora do mosteiro de Chouzán e
o crego de Nogueira, Martín Rodríguez; tamén aquí tería no século XIV diversos
bens a Orde de Alcántara 12 ).
– Noceda (Santa María de Noceda, concello de Lalín, Pontevedra 13 ).
– Deza (igrexa sen identificar, localizada na terra de Lalín, o que se coñece actualmente
como a comarca de Deza).
– San Vicente de Sisto (pensamos que é o actual San Xoán de Sisto, no concello de
Dozón, Pontevedra 14 ).
Non temos claro se San Sadurniño de Bacorelle (hoxe Bacorelle é un lugar pertencente á
parroquia de Castro de Rei, municipio de Paradela, Lugo) formaba parte da bailía de Canabal
ou da de Sanfiz do Hermo. As outras igrexas pertencían á bailía de Sanfiz ou á futura bailía
de Neira, asociada a Canabal. Ademais, tiñan parte doutras, cuxos dereitos ceden ao bispo,
como é o caso de San Martiño de Ferreirúa e Santalla de Veiga (na actualidade divididas en
dúas freguesías: Santalla de Rei e San Xulián de Veiga), ambas as dúas no municipio de
Pobra do Brollón, Lugo 15 , et earum Parochiis, que non se especifican.
9 A igrexa de San Pedro de Canabal xa figura en documentos do ano 1115, sendo doada nese momento por Munio Romariz ao
mosteiro de San Pedro de Valverde, sito na comarca de Monforte, a cal lle fora doada anteriormente pola raíña dona Urraca
(vid. Germán Vázquez, op. cit., páx. 180, e tamén Ángel del Castillo: Inventario..., páxs. 94-95 ). Da súa pertenza á Orde do
Temple fanse tamén eco Laredo Verdejo, Galicia enteira, vol. 10, páx. 170; Elías Valiña e outros: Inventario artístico de
Lugo y su provincia, 6 vols., Madrid, 1975, vol. II, páx. 20; Rey Caiña, no artigo citado. Curiosamente, Enrique Fernández,
nas páxinas dedicadas á parroquia de San Pedro de Canabal, da súa obra sobre Sober antes citada, non fai ningunha referencia
aos templarios, anque aporta o dato de que puido ser un campamento romano, en base ao nome da parroquia, en latín
Canavahe, e que tería como función a defensa do “Castro Dactonio” (Monforte de Lemos).
10 Martínez Díez, op. cit. páx. 76, pensa que se refire á freguesía de Santa Uxía de Asma, tamén en Chantada.
11 Laredo Verdejo, op. cit. vol. 8, páx. 118.
12 Izquierdo Perrín, op. cit., páx. 189 e notas 408 e 409, na páx. 231.
13 A igrexa de Noceda figura en doazóns ao mosteiro de Sobrado, do ano 959 e San Martiño de Lalín, no de 1019. Véxase
Vázquez: Lalín..., op. cit. páx. 112.
14 Martínez Díez, op. cit. páx. 76, sitúaa no lugar de Sixto, na freguesía de San Vicente de Froián, municipio de Sarria. Esta
identificación podería ser correcta; de ser así, pertencería posteriormente á bailía de Neira.
15 Pascual Madoz: Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar. Galicia, ed. fascímile,
6 vols., Madrid, 1986. No vol. V, páx. 1130, dise que en Santalla de Rei había dous lugares, Santalla e Pacios de Veiga, os
dous con cemiterios independientes, e Pacios cunha ermida dedicada a Santa Eufemia.
240 NALGURES • TOMO II • AÑO 2005